Jan Blommaert is niet meer. Hij stierf vannacht in Antwerpen na een strijd tegen een vreselijke ziekte. Links verliest een onvermoeibare denker en opiniemaker. Sinds de jaren 90 hakte hij heel wat struikgewas weg en ontwortelde hij kwalijke distels op het pad dat we allemaal bewandelen.
Jan Blommaert zag zichzelf in de eerste plaats als leraar. Als iemand die van de maatschappij het privilege genoot om kennis te verzamelen en die dan ook de plicht had om die aan zoveel mogelijk mensen door te geven. “Een ingewikkeld systeem als het onze heeft eigenlijk heel deskundige burgers nodig. Als je niet weet hoe de besluitvorming verloopt, weet je ook niet op welke manier je er een stokje kan voor steken. De mensen zijn helaas geen kenners meer. Elke stembusslag toont hoe groot de groep mensen is die er eigenlijk niets vanaf weet. Ik zie een stem voor het Vlaams Blok als een bewijs van een fenomenale onkunde over wat democratie is. Ik zie dat mensen die voor andere partijen stemmen er even weinig vanaf weten. Dat is de rol van het middenveld: het volk opvoeden in democratie.”
Dat zei hij in 2004 tegen twee reporters van Indymedia.be, een voorloper van DeWereldMorgen.be. Het vat zijn wereldbeeld samen of beter het schetst hoe hij zijn eigen rol zag. Hij wist ook dat je om het ‘volk op te voeden’ de handen uit de mouwen moest steken. Het betekent vele avonden opofferen om het land te doorkruisen. Er zijn weinig zaaltjes die Jan Blommaert niet over de vloer kregen. Vanaf de jaren 90 deed hij daar met veel passie wat hij tot het bittere einde zou blijven doen: zijn kennis doorgeven.
Hij noemde dat zelf vulgariseren. En voor hem was dat het omgekeerde van vulgair zijn. Het betekent dat je moeite doet om je academische kennis door te geven aan een publiek dat die achtergrond niet heeft. In die eerste jaren zag hij zichzelf als de anti-Bracke. Kennis verspreid je niet in populistische quotes van 12 seconden. Kennis verspreid je niet door complexe onderwerpen uit de weg te gaan en moeilijke termen te schuwen.
Zijn boeken
Als je alle boeken die hij de voorbije decennia schreef op elkaar legt, kom je aan een stevige stapel. Ze leken op zijn lessen en lezingen. Het waren boeken waarin hij zijn inzichten vulgariseerde.
Maar Blommaert schreef ook boeken die de tand des tijds doorstonden. Het Belgisch Migrantendebat uit 1993 of Antiracisme uit 1994 (die hij samen schreef met Jef Verschueren) zijn zo actueel dat het bijna pijnlijk is. Alsof we 25 jaar rondjes rond de kerktoren bleven rijden.
Dat hij van ons heen ging op de dag dat extreemrechts het Capitool in Washington bestormde is meer dan symbolisch. Hij was in de lage landen één van de eersten die zich verdiepte in de opgang en het discours van de altright. En wat zou hij als intellectueel en activist graag zijn tanden hebben gezet in de analyse van deze verschrikkelijke episode.
Het laatste interview
DeWereldMorgen.be schoof in de zomer van vorig jaar een laatste keer bij hem aan op zijn koer in de buurt van het station van Berchem. Hij keek er terug op een leven dat in het teken stond van kennisactivisme (voor een interview dat vanzelf een les werd). Eén keer werd het hem te machtig. Dat was niet toen hij sprak over de ziekte die zijn lichaam teisterde. Daarover sprak hij lucide, nuchter en afstandelijk. Maar toen hij het had over die jonge activisten die in de VS en Europa koloniale (denk)beelden te lijf gingen, moest hij even de tranen wegslikken.
De link maken tussen de hedendaagse opkomst van extreemrechts racisme en die vierhonderd jaar van koloniale plundering en white supremacy maakte hij al van in de jaren 90. Of beter die kennis die hij leerde van denkers uit Afrika en de Amerika’s probeerde hij hier te vulgariseren.
Jan Blommaert was een van de meest productieve én meest gelezen schrijvers op DeWereldMorgen.be. Hij voelde zich ook altijd betrokken bij het reilen en zeilen van deze nieuwssite. Al vroeg hamerde hij op het belang van wat hij micromedia noemde. Het volstaat niet om bij tijd en stond boos de krant in de papiermand te mikken of een pantoffel naar de tv te gooien. Don’t hate the media, be the media. Bouw je eigen platformen uit. Als je in de studio van De Afspraak niet wordt uitgenodigd of als je daar de tijd niet krijgt om je punt te maken, moet je andere zeepkisten zoeken.
Die spirit en die energie laat hij achter. Je kan (én moet) zijn vele boeken en artikels herlezen, maar het zou hem postuum nog gelukkiger maken als we die spirit in leven houden.
– Overgenomen van De Wereld Morgen, waaraan ook de afbeelding is ontleend
