Dit artikel verscheen eerder op de website van socialisme.nu.
Rob Witte is politicoloog, onderzoeker en auteur van Al eeuwenlang een gastvrij volk. In zijn boek brengt hij racistisch geweld in Nederland en de reacties van de overheid erop van 1950 tot 2009 in kaart. Wat blijkt? Niet alleen komt racistisch geweld in Nederland veelvuldig voor, het is een structureel fenomeen. Bovendien kenmerken de reacties van de autoriteiten zich, al decennia lang, door bagatellisering en ontkenning.
Interview door Catherine Black
‘Als er zich iets voordoet, menen we in Nederland altijd dat het incidenten zijn. Daarmee wordt ontkend dat er een structureel probleem is. Als je een klein snorretje hebt, je arm recht omhoog houdt en ‘Heil Hitler’ roept en dan een allochtoon in elkaar slaat, wordt pas algemeen erkend dat er sprake is van racistisch geweld. In alle andere gevallen ontstaat een pavlov-reactie dat het niets met racisme te maken heeft. Als je zo’n dominant zelfbeeld hebt dat we tolerant en antiracistisch zijn, dan sta je niet toe dat er voorbeelden zijn van het tegenovergestelde.’
Wittes werk betreft een van de weinige Nederlandse onderzoeken naar racistisch geweld. ‘In Nederland is in vergelijking met Duitsland, Scandinavië of Groot-Brittannië zeer weinig onderzoek naar racistisch geweld. Na de moord op Theo van Gogh was er even een potje voor een onderzoekje naar zogenaamde Lonsdalers.
‘De AIVD concludeerde dat ze onterecht racistisch en extreem-rechts werden genoemd, omdat bleek dat die jongeren niet ideologisch onderlegd of georganiseerd waren. Daarmee zouden ze dus geen gevaar vormen voor de democratische rechtsorde. Dat vind ik grote flauwekul. Als jij met een dronken kop mensen in elkaar gaat slaan en dat blijken alleen maar zwarte mensen te zijn, dan is dat wat mij betreft voldoende om het als racistisch geweld te duiden. Maar het wordt krom weggeredeneerd.’
Lokale autoriteiten
Witte richt zich in zijn onderzoek op de reacties van de (lokale) overheid. In de voorbeelden die hij verzameld heeft grijpt de politie opvallend vaak niet of pas heel laat in. Lokale autoriteiten beperken zich in eerste instantie veelal tot een oproep om de rust te herstellen zonder enige erkenning dat er sprake is van racistisch geweld.
In de vroege jaren zestig gingen arbeidsmigranten van Italiaanse en Spaanse achtergrond in Twente in staking uit protest omdat hun de toegang werd geweigerd tot uitgaansgelegenheden en omdat zij onvoldoende beschermd werden tegen scheldpartijen en geweld van Nederlandse jongeren.
In de daaraan voorafgaande confrontaties tussen arbeidsmigranten en Nederlandse jongeren richtte het politieoptreden zich vooral tegen de migranten. Bij de grootste collectieve uitingen van racistisch geweld van de jaren zeventig – de rellen in Rotterdam in 1972 en in Schiedam in 1976 waarbij het geweld gericht was tegen Turkse migranten – deed de politie in eerste instantie niets.
Witte: ‘De reactie van de politie is goed te vergelijken met de reactie van de brandweer in Moerdijk: een chemisch bedrijf brandt af, maar de brandweer is vooral bezig met het nathouden van de omringende percelen. Dat heeft twee effecten. De slachtoffers van het geweld voelen zich voor geen meter beschermd door hun overheden of politie. De relschoppers kijken raar op als de politie uiteindelijk wel ingrijpt. In Rotterdam duurde het anderhalve dag voordat de politie ging optreden. Juist door niet direct in te grijpen wordt escalatie in de hand gewerkt.
‘Als er wel erkend wordt dat er sprake is van racistisch geweld, heeft de overheid simpel gezegd twee keuzes: de schuld geven aan de daders of de schuld geven aan de slachtoffers. Vaker is er sprake van wat ik noem, uitsluitende erkenning. De slachtoffers worden niet gepresenteerd als onderdeel van de samenleving. Daarmee zeg je: ze horen hier ook eigenlijk niet, ze zijn geen onderdeel van ons.’
Daarmee wordt volgens Witte gesuggereerd dat het geweld voortkomt uit het aantal of simpelweg uit de aanwezigheid van de slachtoffers. ‘Het is hetzelfde als tegen een vrouwelijk slachtoffer van verkrachting zeggen: je had ook niet zo laat alleen op dat fietspad moeten zijn.
‘Zo is het voorkomen van racistisch geweld ook gebruikt om immigratiebeperkende maatregelen door te voeren of om meer regels voor integratie op te leggen aan migranten, vanuit de gedachte dat als “zij” beter aangepast zijn er minder racistisch geweld zal plaatsvinden.’
Langer lopend proces
Het is makkelijk om te doen alsof Wilders uit de lucht is komen vallen in dit anders zo tolerante en vredelievende land. Witte benadrukt dat de werkelijkheid niet zo in elkaar zit. ‘Het is een langer lopend proces waar Wilders de vijfde nazaat van is. Het probleem is dat zo’n groot deel van de elite zijn soort uitspraken heeft overgenomen. Dat is heel bepalend voor de tijdsgeest waarin vervolgens geweld kan plaatsvinden.
‘Tegenwoordig word je uitgelachen als je suggeert dat iets racistisch is. Dat is heel zorgwekkend. Nu is er een breed geaccepteerd idee dat voor 2000 allerlei dingen racistisch werden genoemd die dat predikaat niet verdienden. Dat is helemaal niet zo geweest. Toen Fortuyn voorstelde om de antidiscriminatiewetgeving te schrappen was er nog enige ophef over, toen Rutte hetzelfde suggereerde al minder. Maar feitelijk wordt het al afgeschaft door niets meer als discriminatie te zien.’
Volgens Witte zijn de antidiscriminatiebureaus heel erg juridisch en geïnstitutionaliseerd geworden. ‘Maar discriminatie en racisme doen zich veel breder voor dan op het vlak waarop het juridisch bewezen kan worden. We moeten niet alleen getallen van aantallen meldingen bijhouden maar inhoudelijk rapporteren wat er feitelijk gebeurt.
‘Ik heb meegewerkt aan onderzoek naar een migrantengezin in Waspik dat maandenlang gepest werd. Er werd pas wat gedaan toen het gezin vluchtte. Mensen moeten horen hoe het is om stront door je brievenbus te krijgen, hoe het is als je kinderen wekelijks van hun fiets worden getrokken en je huis wordt besmeurd. We moeten plastisch laten zien wat racisme betekent.’
Rob Witte houdt op zaterdag 21 mei om 12:45 een lezing over ‘Al eeuwenlang een gastvrij volk? Racisme in Nederland’. Voor meer informatie en kaarten zie de pagina van het Marxisme Festival.
de lezing zal wel verboden worden
Er zijn groepen mensen actief die proberen te ontkennen dat het neersteken van Kerwin Lucas beter bekend als Kerwin Duinmeijer een haatmisdrijf was. Die mensen doen dit om de antiracisme beweging te delegitimiseren. Ze hebben zelfs een site die expliciet dient om de dader wit te wassen en het slachtoffer zwart te maken.
http://www.kerwinduinmeijer.com/
Dat zegt genoeg.
Nico Bodemeijer had nazi tatoeages op zijn lijf tijdens de steekpartij maar zogenaamd vinden deze mensen dat er geen racistisch motief bewezen kan worden. Volgens een ooggetuige riep hij “Ga terug naar je eigen land!” tijdens de steekpartij. Kerwin Lucas was Antilliaan en de Antillen horen al bij het Nederlandse Rijk vanaf het ontstaan van Nederland als zelfstandige staat in 1648.
Nederland is erg dol op wegkijken als het om intolerantie gaat.
Sofia van der Linde Schreef:
Zeg het gewoon: onder rechts bewind is Nederland zeer racistisch geworden.
Onthoud het goed – bovenstaande quote legt het mechanisme van zwart maken bloot. Dit wordt overal toegepast waar mensen, ook binnen de verenigingsleven, racisme willen witwassen, doen alsof hun neus bloedt en de slachtoffer altijd als dader wil aanwijzen.
Het was voor het huidige rechtse bewind al bezig. De rechtse pers heeft me succes een aantal mythes gelanceerd.
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2694/Internet-Media/article/detail/904401/2008/05/05/Was-het-de-eerste-racistische-moord-of-toch-niet.dhtml
Die site is er ook al een tijdje.
————–
Mijn vader heeft in de jaren ’50 nog bordjes “verboden voor Italianen” voor winkelruiten zien hangen.
@ Sofia van der Linde:
“Mijn vader heeft in de jaren ’50 nog bordjes “verboden voor Italianen” voor winkelruiten zien hangen”
Ik heb in mijn tijd nog bordjes met “verboden voor scholieren” op winkelruiten gezien. Maar daar hadden we het zelf naar gemaakt (als je in de pauze met 30 man een buurtwinkel binnen loopt is er altijd wel iemand die zonder te betalen weg gaat).
Dus om ieder verbod nu meteen te zien als (rassen-)discriminatie gaat mij wat te ver.
@#5 Als je dit serieus meent dan bewijs je het gelijk van Rob Witte.
In mijn tijd hingen er bordjes met “niet meer dan 2 scholieren tegelijk naar binnen” op winkels. Die bordjes verdwenen nadat de Refoschool naar een andere wijk was verhuisd.
Personen op basis van hun afkomst collectief straffen is verachtelijk.
Racisme is onderhuids en het bestaat al zolang. Ik weet nog dat ik pas op mezelf woonde en een sloot boodschappen had, kwam er een heel vriendelijk oud vrouwtje naar me toe. Ja’ zei ze, vroeger had ik daar knaapjes voor’. Die knaapjes stonden voor de indische bediendes. Zelf in mijn buurt nog meegemaakt, dat mijn buurjongen die waarschijnlijk zijn trekken van een buitenlandse voorouder had in het gezin, het mikpunt van gefluister was. Dat was toch zo raar!
@7: Ik heb het gelukkig ook anders meegemaakt… toen ik nog een heel klein Dee-Es-Weetje was en er kwamen bij ons in het dorp voor het eerst een paar Turken wonen, waren in de plaatselijke bieb boeken over Turkije niet áán te slepen. :mrgeen: (Je moest toch minstens tegen je nieuwe dorpsgenoten kunnen zeggen “Ik heb een boek over Turkije gelezen, mooi land!”)
Maar goed, ik woonde in een kunstenaarsdorp (Bergen) dus we waren zelf waarschijnlijk al raar. 😛
(joehoe moderator, smiley error in bovenstaande post! dank u!)
“‘Maar discriminatie en racisme doen zich veel breder voor dan op het vlak waarop het juridisch bewezen kan worden”
De meeste xenofoben zijn er op de hoogte hiervan en dat we tevens in een nationale fase van ontkenning van racisme en xenofobie zitten en daarom mogen ze van alles tegenwoordig. Ze hoeven daarna alleen maar te ontkennen “zo bedoel ik het niet,hoor’ en klaar is Kees. Niemand die een fluit om geeft.
“‘Zo is het voorkomen van racistisch geweld ook gebruikt om immigratiebeperkende maatregelen door te voeren of om meer regels voor integratie op te leggen aan migranten, vanuit de gedachte dat als “zij” beter aangepast zijn er minder racistisch geweld zal plaatsvinden.’
In simpele taal heet dit principe: van de zieke op de gezonde kop schuiven. Daar komen de racisten en xenofoben weg mee en dit is de huidige kenmerk van onze maatschappij geworden.
Luguber.
@ Sofia van der Linde:
“Personen op basis van hun afkomst collectief straffen is verachtelijk”
Helemaal mee eens, wat ik duidelijk probeerde te maken is dat je onderscheid moet maken in het straffen van personen omdat ze tot een groep behoren of omdat de groep waartoe ze behoren verkeerd gedrag vertoont.
Jaap stb Schreef:
Nee, dat onderscheid moet je niet maken, want dat onderscheid is er niet.
Je moet als persoon worden beoordeeld op je eigen daden en niet op je afkomst.
@ Sofia van der Linde:
“Je moet als persoon worden beoordeeld op je eigen daden en niet op je afkomst”
Weer helemaal mee eens. Maar toch…
Casus 1 Ik wordt als Italiaan de toegang tot een dancing geweigerd omdat ik Italiaan ben terwijl Nederlanders wel naar binnen mogen.
Casus 2 Ik wordt als Italiaan de toegang tot een Engels voetbalstadion geweigerd omdat er in het verleden Italiaanse supporters zich misdragen hebben, terwijl Nederlandse supporters van het Italiaanse voetbal wel worden toegelaten.
In beide gevallen wordt ik niet beoordeeld op mij eigen daden maar op mijn afkomst, maar volgens mij is geval 1 een vorm van discriminatie en geval 2 niet.
Casus 2 is met zo goed discriminatie in de zin dat er onderscheid wordt gemaakt. De vraag is of dat onderscheid gerechtvaardigd is of niet.
Ik vind niet dat je zuiver en alleen op basis van je nationaliteit of etniciteit toegang moet worden geweigerd voor een stadion. Ik zou wel wat te zeggen vinden voor een Europees register waar stadionverboden in staan. Bepaalde supportersgroepen kunnen in het uiterste geval als criminele organisatie worden aangemerkt met alle gevolgen van dien.
Discriminatie is het achterstellen of ongelijk behandelen van mensen op basis van kenmerken die er niet toe doen.
Vandaar dat casus 1 wel disciminatie is en casus 2 niet, omdat in dat geval de kenmerken van de groep er wel toe doen, ( bijv wat betreft de veiligheid in en rond het stadion).
Discriminatie betekent letterlijk onderscheid maken.
Ik betwijfel of casus 2 legaal zou zijn. Het komt wel voor dat een wedstrijd alleen toegankelijk is voor supporters van een club. Wie geen lid is kan dan geen kaartje krijgen.
Ik blijf moeite houden met mensen die racistisch gedrag/geweld als een schijnbaar autochtoon probleem zien, zoals deze mijnheer Witte.
Dat mijn pubernichtjes niet meer bij mij in Slotervaart op visite komen komt ook door racistisch verbaal geweld.
Bookie Schreef:
Dat soort kul geloven Henk & Ingrid graag als het ze brallenderwijhs aan wordt gepraat door de neonazistische Wildersclique. Ik neem aan dat nu PVV in Limburg dicteert daar het `probleem’ vanaf vandaag ist erlöscht?
Ik vraag dit plaatje aan http://www.youtube.com/watch?v=NAOmfmJ748M
Racistisch wangedrag komt bij alle groepen voor, maar het is een probleem dat autochtone Nederlanders het minstens zo hard ontkennen als andere groepen.
@18
Geloof je niet dat ik in Slotervaart woon, of dat mijn nichtjes huilend terugkwamen na een kwartiertje “buiten spel”.
@19
http://www.youtube.com/watch?v=y_AUghSM6UA
@ Sofia van der Linde:
“Discriminatie betekent letterlijk onderscheid maken”
Dus het onderscheid tussen dames en heren toiletten vind jij ook een vorm van discriminatie?
jaap stb Schreef:
Dat is het letterlijk, ja.
Het is alleen de vraag welk onderscheid we aanvaardbaar vinden. Daar hebben we wetten en jurisprudentie voor. Aparte kleedkamers en toiletten zijn uiteraard legaal. Een regisseur hoeft ook geen man in overweging te nemen voor een vrouwenrol of andersom tenzij die regisseur dat zelf wil. Zo zijn er nog een aantal andere voorbeelden.
Jij bedoeld gelijke behandeling in gelijke omstandigheden. Die principes zijn vastgelegd in Artikel 1 en de afgeleide wet in formele zin, de wet gelijke behandeling en een aantal andere wetten en verdragen.
Holland, tolerant en vol complexen, dus opgefokt!