Ruwweg een dozijn mensen herdachten gistermiddag de Delftse studentenstaking van 23 november 1940. Op die dag in het gebouw van afdeling weg- en waterbouw protesteerden de Delftse studenten via voorzitter Frans van Hasselt van het ‘Gezelschap Practische Studie’ (nog bestaand) van de toenmalige Technische Hogeschool (nu TU Delft) tegen het ontslag van hun Joodse hoogleraren, docenten en andere Joodse medewerkers. Afgelopen woensdag was er al de goedbezochte Van-Hasseltlezing van het studium generale van de TU,
De nazibezetters hadden eind 1940 vrij onverhoeds tot het ontslag van alle Joodse ambtenaren besloten – onder wie dus ook professoren, gewone leraren van middelbare scholen plus de rest. Dat pikten de Delftse studenten niet – ze protesteerden met honderden. Die dag van het Delfts protest in 1940 was een zaterdag, precies 85 jaar geleden, en op de maandag en dinsdag daarop staakten een vermoedelijke meerderheid van de 3.000 studenten. Voor straf moest de TH enkele maanden dicht.
Deze staking bleef echter vrij onbekend. Dat kwam ook door de aard van de technisch gerichte studenten, die weinig deden aan publiciteit en/of geschiedschrijving. Ik kreeg de staking pas door in 2014, toen ik enkele jaren hoofdredacteur was van een website over de oorlog, Nieuws-wo2.
Ik heb daarna steeds geprobeerd om de staking te promoten, en in 2015 is er een jaarlijkse Frans van Hasseltlezing opgezet. Ook heeft hij al een straat en een plaquette in het voormalige gebouw van weg- en waterbouw aan het Oostplantsoen – nu verbouwd tot appartementen. Deze week is de crowdfunding gestart door een nieuwe stichting en het ‘Gezelschap Practische Studie’ van de TU voor een standbeeld op die plek, en dat zal wel twee jaar vergen.Wat me veel goed deed was dat nu ook plaatselijke historici, de gemeenteraad en dergelijke erbij betrokken zijn, het Delftse studentencorps (DSC) en de Jewish Student Association (JSA) in Delft. Van het DSC sprak de voorzitter van de senaat, Ties Brink en van de JSA Anna Zhitnitsky (zie foto).
De Nederlandse afkeer van de nazi’s bleek al eerder dat jaar grootschalig op als eerste Anjerdag 29 juni 1940. Toen legden door het hele land mensen bloemen bij standbeelden van de Oranjes, op de verjaardag van prins Bernhard. Op 31 augustus 1940 vond er was een herhaling van dit protest plaats, dat was de Koninginnedag van koningin Wilhelmina. Zij was overigens met al haar familieleden al uitgeweken naar Londen op 14 mei 1940. En toen in november dit…
De Leidse studenten namen het stokje over op 26 november en staakten ook – mede dankzij ‘Soldaat van Oranje’ Erik Hazelhoff Roelfzema. Daar hield de jurist prof Cleveringa een protestrede die tamelijk bekend raakte en ook jaarlijkse herdacht wordt. Hij ging het gevang in, de Leidse uni ging voor de rest van de oorlog dicht. Andere uni’s dorsten dit niet na te volgen, ook geremd door de bangige houding van hun rectoren. De Delftse rector van toen was overigens ook tegen.
De Delftse studentenstaking was het eerste openbare protest tegen de Jodenvervolging in geheel nazi-bezet Europa. Na Leiden volgden nog de Amsterdamse communisten met de Februaristaking met zo’n 100-300.000 mensen in Amsterdam en wijde omgeving – zo staakte ook mijn vader in Hilversum, echt geen communist, waar hij als ingenieur bij Philips werkte. Een stakende ingenieur – dat was allemaal ook volkomen nieuw…
Het monument voor de Februaristaking – de Dokwerker, pal naast de Portugese synangoge in Amsterdam – werd ingewijd door koningin Juliana en ook wel bezocht door koningin Beatrix en koning Willem-Alexander. Laten we hopen dat het huidige comité Februaristaking in Amsterdam de crowdfunding in Delft steunt.
Voor alle duidelijkheid: Frans van Hasselt werd in 1942 door de nazi’s gearresteerd en opgesloten in Bergen-Belsen, waar hij omkwam. Hij was niet de enige verzetsman aan de TH die dat lot onderging. In Amsterdam in 1941 stierven 13 Februaristakers en sloten de nazi’s er vele tientallen op. The gloves were off and stayed off…
In geen enkel bezet land is driemaal tegen de Jodenvervolging gestaakt – ook nog op momenten dat de nazi;s nog niet eens hadden besloten tot de holocaust en de Nederlanders nog niets wisten van de aankomende Holocaust.
Voor alle duidelijkheid: die stakende studenten, hun medestanders, alle Februaristakers en latere herdenkers en de royals waren en zijn waarachtige antifascisten. Dan weten de PVV, de BBB, de VVD en zo nog wat Kamerleden en politici dat. Vooral nu is dat uiterst belangrijk gezien de constante groei van extreem rechts.
Foto ter beschikking gesteld voor publicatie op Krapuul.nl door ir Dick van Ginhoven te Delft (copyright). Links Ties Brink, vz. vd senaat vd DSC en rechts Anna Zhitnitsky vd Jewish Student Association in Delft.
– Uitgelichte afbeelding: Door Michiel1972 – Eigen werk, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4534764
