Ze zijn vergeten – de Griekse kolonels en hun regime van 1967 tot 1974. Maar de 17de november 1973 is nog steeds de dag van de studenten in Griekenland. Scholen en universiteiten blijven die dag gesloten – ook nu nog. Herdenkingen vinden plaats op de Nationale Technische Universiteit (NTU) van Athene, uiteraard ook van de 24 doden van deze doorslaggevende actie.
Deze datum herdenkt de opstand van de studenten van de NTU (kortweg Polytechnio) tegen de militaire dictatuur die Griekenland ruim zeven jaar lang regeerde, van 1967 tot 1974. De studentenopstand bracht dictator en kolonel Papadopoulos ten val.
Terugkijkend lijkt het volkomen onmogelijk dat er nu binnen de Europese Unie een staatsgreep door wat voor militairen dan ook zou kunnen plaatsvinden. Maar dat gebeurde in 1967 wel, en in Portugal was toen ook nog een dictator aan de macht, die trouwens in april 1974 verjaagd werd. In Griekenland was door de coup ook het koningshuis afgeschaft.
Kolonel Papadopoulos dacht in 1973 op het hoogtepunt van zijn macht te verkeren. Hij had tijdens WO-II overigens met de nazi’s gecollaboreerd. Zijn fascistische geheime politie ESA martelde wel veel, maar was niet erg effectief, en de tegenstanders organiseerden zich succesvol in het geheim. Studenten protesteerden al langer tegen de gedwongen dienstplicht in het leger.
Voorjaar 1973 kwamen er bezettingen van universitaire instituten en andere protesten. De machthebbers reageerden voorspelbaar met verboden en represailles. In deze situatie hoopten de burgerlijke krachten op het afgezette oude regeringshoofd Karamanlis en een terugkeer van de koning om de junta te vervangen. Maar Papadopoulos kreeg steun van de CIA.
Al eerder had ook Churchill Britse militairen naar Griekenland gestuurd. Dat was mede omdat de Griekse communisten zich nogal roerden, na hun succesvolle verzet tijdens de oorlog. Griekenland had zodoende een uiterst bloedige burgeroorlog gekend vlak na de oorlog.
Maar de kolonelscoup lukte zeer goed, zonder één dode maar wel met 10.000 gearresteerden – politici, studenten, activisten, regeringsleden. Nederland diende in 1969 nog wel een klacht in bij de Raad van Europa, die uitvoerig onderzoek naar schending van de mensenrechten verrichtte.
Maar de opstand is in Griekenland niet vergeten. In veel steden zijn straten vernoemd naar de “Helden van Polytechnio”. Een jaarlijkse mars herdenkt de opstand. In 1980, nadat de regering demonstranten verhinderde langs de Amerikaanse ambassade in Athene te passeren, doodde de politie twee demonstranten. De strijd van de studenten had ook een blijvend effect op het Griekse anarchisme. Ondanks de kleine invloed van de anarchisten in de opstand zelf, werd de opstand een strijdkreet voor hen.
Ook dit jaar was er op 17 november in Athene een herdenkingsdemonstratie. Toen een herdenking in 2020 verboden zou worden, ging deze toch door met een extra grote opkomst ondanks de beperkingen van corona. De locoburgemeester van Athene, Alexia Evert, die zich op Facebook negatief had uitgelaten over de herdenking, werd toen gedwongen af te treden. Het kon slechter…
– Uitgelichte afbeelding: By Unknown author – https://athens.indymedia.org/post/602164/#, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=113083019
