De nieuwe regering van Benjamin Netanyahu laat er geen gras over groeien. Nauwelijks hadden we het provocerende bezoek van minister Itamar Ben Gvir aan het terrein van al-Aqsa achter de rug, of minister Yariv Levin van Justitie gaf een persconferentie waarin hij toelichtte wat de regering van plan is te doen met het hooggerechtshof. Hij kondigde zijn plannen aan als een”hervorming”, maar volgens de krant Haaretz komen ze eigenlijk neer op een totale herziening van het systeem van de regering.
Volgens Levin gaat het om een viertal zaken. In de eerste plaats wordt het onmogelijk gemaakt dat het hooggerechtshof ”standaarden van redelijkheid” hanteert om beslissingen van de regering te beoordelen. Met name wil Levin dat het hof niet langer Israel’s Basis Wetten (die als een soort grondwet gelden) gebruikt om er regeringsbeslissingen mee te beoordelen. Dit punt heeft prioriteit volgens Levin, waarschijnlijk omdat het verband houdt met iets dat nu speelt: de benoeming van minister Aryeh Deri. Deri is indertijd onder meer veroordeeld tot een voorwaardelijke straf wegens belastingfraude. Dat gebeurde op basis van een ”plea deal” waarbij ervan uit werd gegaan dat hij zich zou terugtrekken en zeker nooit meer minister zou worden. Hij werd het niettemin toch minister. Zijn benoeming is aangevochten en wordt nu door het hooggerechtshof beoordeeld. De procureur-generaal Gali Bararav-Miara voerde daar juist deze week aan dat zij de benoeming ”onredelijk” vond.
Een tweede zaak die Levin wil veranderen is dat het onmogelijk wordt gemaakt dat het hooggerechtshof wetten die het parlement heeft aanvaard buiten werking verklaart. Dat zal onder de nieuwe regels alleen nog kunnen met een ”speciale meerderheid” van (vermoedelijk) alle15 rechters van het hof. Maar vervolgens kan de Knesset de wet alsnog opnieuw aannemen met een eenvoudige meerderheid van 61 stemmen.
Dan is er het punt van benoemingen van rechters van het hooggerechtshof. Dat gebeurt door een commissie waarin drie rechters van het hof zitting hebben. Volgens Levin hebben ze teveel invloed. De commissie krijgt een andere samenstelling. En het laatste punt betreft de juridische raadgevers die bij de diverse ministeriële departementen zijn aangesteld. Zij werken onder verantwoordelijkheid van het hooggerechtshof, maar dat zal worden beëindigd ”zodat ministers hun eigen beslissingen kunnen nemen”. In het algemeen verklaarde minister Levin dat rechterlijk actvisme het vertrouwen in de jurdische systeem had ondermijnd. ”We gaan naar de stembus, stemmen en kiezen en keer op keer kiezen mensen die we niet hebben gekozen voor ons. Veel sectoren van het publiek kijken naar het juridische systeem en vinden dat hun stem niet wordt gehoord. Dat is geen democratie.”
Vanzelfsprekend oogstte de minister ontzettend veel kritiek. Van de oppositie die verklaarde de maatregelen met alle macht te zullen aanvechten en de minister van mafia-praktijken en intimidatie beschuldigde. Maar ook van de Deken van de Orde van Advocaten, Avi Himi, die waarschuwde dat de regering kennelijk ”macht zonder grenzen” wil en Arye Levin ervan beschuldigde dat hij in de leer was gegaan bij de Turkse president Erdoğan.
Interessant was verder het commentaar dat Haaretz vrijdag gaf, waarin werd gezegd dat ”nergens in de democratische wereld de democratie zo zwak is (als in Israel) voor wat betreft ”checks en balances”. Israel is op dit gebied zwak vanaf het begin. Het had een parlement met één Kamer die werd gecontroleerd door de regering, een zwakke grondwet die op ieder moment kan worden geamendeerd en die niet ondergeschikt is aan een internationaal hof voor de mensenrechten zoals dat het geval is in Europa of in Groot-Brittannië”. En: “Als alleen een klein deel van deze voorstellen wordt uitgevoerd wordt Israel op zijn best een holle en autoritaire democratie zoals Hongarije, Polen of Turkije”.
Foto: Tingey Injury Law Firm on Unsplash
