Premier Rutte maakt de geesten rijp voor een avondklok, natuurlijk om Het Virus verder te bestrijden. Gelooft hij het zelf? De pandemie raast verder, en het virus krijgt nog steeds nodeloos veel ruimte. Maar een avondklok is helemaal geen goed idee. Het is een aantasting van onze bewegingsvrijheid, principieel verkeerd en ook nog eens van erg twijfelachtige waarde in corona-opzicht. Het gaat aan het blokkeren van die pandemie weinig tot niets wezenlijks toevoegen. Nee tegen die avondklok zeggen is dus nodig. Nee doen hoort daar nadrukkelijk bij.
Repressie en symboolpolitiek
Waarom geen avondklok? Om te beginnen om een principiële reden. Ik accepteer niet dat de overheid ons vertelt hoe laat we wel en hoe laat we niet ons in de openbare (!) ruimte mogen bevinden. Net zo min als ik accepteer dat diezelfde staat maximum aantallen voorschrijft bij samenkomsten, net zo min als de staat mij mag vertellen hoe veel afstand ik van anderen hou. Ik hou afstand, ik kom niet met groepen samen, ik zie zeer weinig mensen. Ik vind klemmende adviezen in die richting uitstekend, die geef ik zelf ook. Ik gedraag me zoals ik me gedraag, maar niet omdat Rutte mij dat heeft opgedragen. Ik doe dat eerder ondanks dat Rutte mij dat opdraagt. Ik doe dat omdat ik snap dat zoiets nodig is. Het is een vorm van individuele directe actie tegen de corona-pandemie. Ik deed en doe dat liever samen met anderen, als collectieve directe actie. Maar een staat heb ik niet nodig, en regeringsinstructies evenmin. Integendeel.
En ja, scholen horen dicht te zijn, winkels, horeca en bedrijven ook. Maar daar hoort geen overheid aan te pas te komen. Personeel zelf, in wat betreft scholen vooral ook ouders/verzorgers en niet te vergeten de leerlingen zelf, hebben de sleutel in handen tot wat dan een shutdown tegen corona is, en geen lockdown van staatswege. We kunnen zelf de boel stilleggen, zodat mensen elkaar en zichzelf niet in gevaar hoeven te brengen in volle klaslokalen, bedrijfskantines, kantoren, kroegen en fabrieken. Dat een flink – maar nog veel te klein! – deel van het openbare leven ook daadwerkelijk stilligt, is goed. Dat het de overheid was en is die dit bepaalt en doordrukt, is dat niet.
Jazeker, we horen het virus bloedserieus te nemen. Maar dat is dus het ding hier: wij zelf horen het virus serieus te nemen, individueel en gezamenlijk. Dat horen we niet aan een overheid over te laten, en zeker niet aan een overheid die zo pandemisch-nalatig is geweest als de Nederlandse. Ik accepteer van geen staat een uitgaansverbod gedurende bepaalde uren. En van de Staat der Nederlanden onder het mismanagement van Rutte en De Jonge pik ik zo’n avondklok dus al helemaal niet.
Maar ga ik die avondklok dan ook trotseren? Ja, dat ben ik wel van plan, en daarin onderscheidt deze maatregel zich van sommige eerdere maatregelen. Ik voelde en voel geen enkele aanvechting om de anderhalve meter te negeren. Ik voelde en voel geen aandrang om in groepen bijeen te komen, behalve onder zeer bijzondere omstandigheden, en dan met mondkapje en op afstand. Ik had en heb geen neiging om De Maatregelen te trotseren, waar ik het daarin voorgeschreven gedrag sowieso zinnig vond en vind. En nee, een mondkapje op berooft mij niet van vrijheid. Een avondklok doet dat echter wel, en zonder legitieme reden bovendien. Die hoort dan ook demonstratief en openlijk – maar individueel, dus tegelijk ook veilig en verantwoord – getrotseerd te worden en aldus onklaar gemaakt.
Ja, ik weet dat heel veel mensen de bewegingsvrijheid die door een avondklok verder wordt aangetast, sowieso al niet hebben. Ik denk aan mensen in gevangenis en vreemdelingendetentie. Laat ze vrij! Ik denk ook aan mensen die al bijna een jaar de deur niet uit willen vanwege virusgevaar, omdat zij zelf bij besmetting levensgevaar voor henzelf of huisgenoten lopen. Dat de avondklok minder indruk op hen maakt, snap ik. Zij hebben inmiddels al een 24-uursklok. Reden temeer om dat virus eens te gaan bestrijden, en de repressieve symboolpolitiek terzijde te laten.
Wat voegt een avondklok trouwens toe aan de pandemiebestrijding? Weinig. Je maakt het wat lastiger voor mensen om bij elkaar op bezoek te gaan, of om buiten in groepjes samen te zijn. Alsof je daarmee het virus serieus stuit in zijn opmars. ‘Het OMT adviseert wel gerichte aanvullende maatregelen voor het tegengaan van bijeenkomsten van (grote) groepen jongeren’.(2) Vandaar eventueel een avondklok. Dan is er nog het praatje van Jaap van Dissel. Die vertelde de Tweede Kamer dat 36 procent van de besmettingen waarvan de bron kon worden vastgesteld ‘komt van visite, inclusief van feestjes met andere mensen’. Zijn conclusie: ‘We moeten zoeken naar maatregelen die deze verspreiding kunnen tegengaan. We zien de bezoeksituatie nu duidelijk als het zwakke punt.’
Zo worden onze geesten rijp gemaakt, voor avondklok en/of verdere bezoekbeperking. Denken ze wellicht. Maar ook Van Dissel erkent dat lang niet alle besmettingsbronnen worden achterhaald: ‘Uit het bron- en contactonderzoek weten we van 60 procent waar de besmetting vandaan komt.’ Van 40 procent dus niet! Kennelijk is dat contactonderzoek nog steeds niet erg adequaat. Het is dus nogal ongefundeerd om de ‘bezoeksituatie’ het zwakke punt te noemen, zelfs als de genoemde 36 procent klopt. Ik zou zeggen: probeer eens uit te vinden waar het misgaat bij die 40 procent.
Scholen en vliegverkeer
Kijk dan eens naar de scholen als verspreidingsplek, want die zijn lang niet zo dicht als verstandig zou wezen. Gister werd bekend gemaakt dat ook daar de anderhalvemetermaatregel werd ingevoerd, niet alleen tussen docent en leerling maar nu ook weer tussen leerlingen onderling. Natuurlijk: veel leerlingen zitten thuis, want de lockdown duurt voort. ‘De anderhalvemetermaatregel geldt daarom alleen voor de examenklassen, kwetsbare leerlingen en leerlingen die praktijkonderwijs volgen.’ Die groepen leerlingen gaan dus allemaal wel naar school, en de afgelopen weken dus zonder onderling afstand te houden. Ik zou zeggen: daar zit echt een van de ‘zwakke punten’.
Kijk dan ook eens naar het vliegverkeer.(3) ‘Op Schiphol landen vrijwel dagelijks zo’n 16 passagiersvliegtuigen uit het Verenigd Koninkrijk’, uit het land dus waar een zich supersnel verspreidende virusmutatie de pandemie enorme extra vaart heeft gegeven. Ja, mensen moeten een negatieve coronatest kunnen aantonen. Die moet ‘maximaal 72 uur voor aankomst op Schiphol zijn afgenomen’. 72 uur, dat zijn drie dagen. ‘Drie dagen in een stad waar de noodtoestand geldt en 1 op de 30 mensen corona heeft’, aldus GroenLinks-Kamerlid Suzanne Kröger. Inderdaad. Tijd genoeg om alsnog een besmettinkje op te pikken en mee te nemen in het vliegtuig. Quarantaine na aankomst? Ja, dat wordt wel geadviseerd. Wordt het ook gestimuleerd en gefaciliteerd? Testen direct na aankomst, wordt ook al om gevraagd. Gebeurt ook nog steeds niet standaard, al komt er nu wel de verplichting tot een sneltest bij. Een meerderheid in de Tweede Kamer dringt inmiddels aan op beperking van het vliegverkeer met Groot-Brittannië. Het is iets. Maar het komt laat, zoals dat steeds gaat. En minister De Jonge wil het nog steeds liever niet. Het is beleidsmatige nalatigheid alom. En dan roepen om een avondklok.
Zo mag corona blijven rondwaaien en rondvliegen. Dit stinkt. Je kunt scholen veel verder stilleggen dan nu gedaan is. Je kunt het vliegverkeer veel verder stilleggen dan tot nu toe is gebeurd. Je kunt dat virus veel steviger dwarsbomen dan tot nu toe wordt gedaan. Daarvoor hoef je geen mensen in hun huizen op te sluiten, ook niet in deeltijd.
Het is aannemelijk dat Rutte dit ook wel weet. Het heeft er veel van weg dat hij met die avondklok schermt, niet omdat hij echt gelooft in het effect ervan tegen het virus, maar omdat het tenminste de indruk van stoerheid en daadkracht wekt. Kijk, we nemen het virus Serieus. Kijk, we hebben zelfs het Uiterste Middel ingezet: een avondklok! En zo wordt de aandacht afgeleid van alles wat ze nog steeds niet tegen het virus ondernemen, van de ‘zwakke plekken’ waarvan ik er een paar heb aangestipt. En ja, op Schiphol wordt omzet gedraaid. Scholen dienen als kinderbewaarplaats zodat ondernemers hun personeel naar kantoor kunnen manipuleren. Daar mag allebei natuurlijk zo min mogelijk de klad in komen. Dan liever de nachtwandelaar en dat handjevol chillende jongeren treiteren. Die leveren immers met hun nachtelijke genoegens geen rendement op aan B.V. Nederland.
Fopspeen
De avondklok is dus geen Uiterst Middel, maar in pandemisch opzicht eerder een fopspeen. Wat denk je immers dat al die jongeren gaan doen als ze na tien uur niet meer over straat mogen? Die vertrekken voordat het tien uur is, duh! En wat denk je dat mensen doen die op bezoek gaan en niet meer naar huis kunnen zonder een boete wegens avondklok te riskeren? Die gaan eerder naar huis – of ze blijven pitten, en blijven dan langer in gezelschap van anderen, en verhogen de kans op besmetting nog extra.
Dit gaat niet werken – behalve als overheidshandvat om mensen met uniformen en wapens en bevoegdheden de straat op te sturen om onze gangen te controleren, ons staande te houden en ons met boetes op te zadelen. Zo’n boete kan je dus al overkomen als je een avond- of nachtwandelingetje maakt of nog even een verkeerd geposte brief bij de buren in de bus wil mikken waar je eerder niet aan toe bent gekomen. Dat heeft met de bestrijding van virusverspreiding niets te maken. Zolang je in je eentje de straat op gaat, ruim afstand houdt van de enkeling die je eventueel tegenkomt en vervolgens naar huis gaat, verspreid je geen virus.
Die hele avondklok is dus een verwerpelijk plan. Het is zaak dat we dit plan niet alleen in woorden bestrijden, maar ook in daad. Doen we dat niet, dan dreigen er minstens twee kwalijke gevolgen. In de eerste plaats: de avondklok wordt er door genormaliseerd, en daarmee ook het idee dat de staat mensen in de openbare ruimte nog verder kan controleren en inperken dan ze al doet. Het soort bevoegdheden die politieagenten zich rond demonstraties aanmeten – ook al ten onrechte – wordt een stuk verder uitgebreid. Zoiets hoort behandeld te worden als hoogst ongewenst en uitzonderlijk. Daarom is er meer nodig dan alleen een protest in woorden We mogen na de invoering van een avondklok niet zomaar overgaan tot de repressieve orde van de dag, laat staan van de weggeklokte avond.
Een strategische noodzakelijk nee
Er is een extra reden waarom juist ook de mensen die het virus serieus nemen, fysiek afstand houden en ontmoetingen – terecht! – zoveel mogelijk mijden om besmetting tegen te werken, zich nu nadrukkelijk tegen de avondklok uitspreken en ertegen in actie komen. Doen we dat niet, dan geven we iemand als Willem Engel en ook allerlei fascistische politici een strategisch cadeautje. Hij kan zich dan nog makkelijk profileren als verdediger van de bewegingsvrijheid van mensen – als iemand dus die op dit punt doet wat gedaan hoort te worden. Maar de verdediging van de vrijheid kunnen we niet aan hem, aan Wilders, aan Baudet toevertrouwen. Die lol en die politieke ruimte mogen we ze niet gunnen!
Als we onze bewegingsvrijheid belangrijk vinden, als we snappen dat die vrijheid in fascistenhanden niet bepaald veilig is, als we onze vrijheid blijvend willen combineren met een solidaire inzet om het virus effectief te bestrijden – dan is het zaak dat juist linkse en radicale mensen, natuurlijk juist ook anarchisten, en juist ook supporters en activisten in en om Containment Nu, initiatief nemen tegen de dreigende avondklok. Vrijheid is iets te belangrijk om aan fascisten over te laten. En coronabestrijding is iets te belangrijk om over te laten aan een regering die liever ons opsluit dan het virus indamt.
Noten:
1 ‘OMT: Avondklok alleen nodig om bijeenkomsten jongeren tegen te gaan’, Nu.nl, 13 januari 2021
Ook verschenen bij PeterStromt
