Vandaag 9 november is de jaarlijkse ”verjaardag” van de Kistallnacht van 1938, waarbij in Hitler-Duitsland talloze synagoges in vlammen opgingen, winkels werden geplunderd, ruim 100 joden werden gedood en tienduizenden (toen al) naar concentratiekampen werden gezonden. Het was een door het Dritte Reich georganiseerde racistische pogrom, een opmaat voor wat later zou volgen. Zogenaamd ging het om een ”völkische” reactie op de moordaanslag door de 17-jarige Herschel Grynspan op een Duitse diplomaat in Parijs. En die was weer een represaille voor het feit dat Duitsland tienduizenden joden die oorspronkelijk afkomstig waren uit het oosten (onder wie Grynspan’s in 1911 vanuit Polen naar Duitsland geëmigreerde familie) over de grens met Polen had gezet. Daar zaten zij zonder eten, geld of onderdak in de koude herfst vast in een niemandsland.
Een groepje Amsterdammers hield sinds 1992 een herdenking, waarbij de Kristallnacht niet alleen als het eerste gewelddadige nazi-optreden tegen de joden werd herdacht, maar ook als een duidelijke manifestatie van racisme, die een waarschuwing inhield tegen het nog steeds bestaande racisme tegen zwarten, vreemdelingen of – in het bijzonder – vluchtelingen. Ik was de laatste jaren één van de organisatoren. In 2010 riepen het CIDI en de het CJO (Centraal Joods Overleg) – de officiële joodse gemeenschap dus – echter een banvloek uit. Zij vonden dat mensen die kritiek op het gedrag van Israel hadden niet aan de herdenking mochten deelnemen. Bovendien waren ze ertegen dat aandacht werd geschonken aan iets anders dan alleen de vervolging van joden. Sindsdien waren er twee herdenkingen in Amsterdam.
Dat was vanzelfsprekend een reden om met onze herdenkingen door te gaan, ondanks de scheldpartijen dat het een ”antisemitische” aangelegenheid zou zijn (die in 2016 bijvoorbeeld toe leidden dat de herdenking niet meer in de door de gemeente gesubsidieerde Uilenburger synagoge kon worden gehouden). Maar helaas. In 2018 leverde één van de uitgenodigde redenaars (Jaïr Stranders, bekend van onder meer ”Na de Dam”) in een verhaal dat hij duidelijk heel kort voordat hij het zou uitspreken had opgesteld, ineens felle kritiek op het feit dat mensen die Israel hadden bekritiseerd (onder wie oud-premier Dries van Agt en de voorzitter van Een Ander Joods Geluid, Jaap Hamburger) op eerdere herdenkingen hadden gesproken. Het leidde tot een conflict onder de organisatoren. Onder meer Anja Meulenbelt gaf mij woedend de schuld en anderen vielen haar bij of reageerden halfslachtig. Het resultaat was dat het organiserend comité uiteenviel. Vandaar: geen herdenking in 2019. En dit jaar jammer genoeg (mede door corona) evenmin. Laten we hopen dat er volgend jaar weer wèl een herdenking is.
– Ook verschenen bij Abu Pessoptimist
