Voor wie verloren heeft, is het goed in eigen hart te kijken. Dat is bij Corbyn en Labour niet anders. Maar wat zich nu afspeelt binnen linkse kringen in het Verenigd Koninkrijk lijkt op zelfkastijding. Ieder kamp ziet in de nederlaag een bewijs voor het eigen grote gelijk en dus wordt er duchtig afgerekend. Zelfs Tony Blair wordt nog eens afgestoft en uit het isolement gehaald waarin hij verbleef sinds de desastreuze beslissing om de wereld mee te sleuren in de Irak-oorlog.
Het lijkt daarbij dat er vooral naar de eigen fouten moet gekeken worden. Dat moet natuurlijk gebeuren, maar uit schroom voor het verwijt makkelijke excuses te zoeken, mag het blijkbaar niet over de omgevingsfactoren van die nederlaag gaan.
Wat donderdag in de UK gebeurde, is nochtans geen anomalie. Het land sloot gewoon aan bij de rij van Brazilië, de VS, Hongarije, Polen, Israël, de Filipijnen, Turkije, India en tal van andere landen. Zoals de columnist Aditya Chakrabortty in The Guardian schreef: “Wat het donderdag haalde was niet het conservatisme, maar het Faragisme.” De radicaalrechtse cocktail van populistische leugens en racisme dus, die in de UK geïntroduceerd werd door Nigel Farage. Deze voormalige nar van UKIP is er in geslaagd om van de Brexit een typische culturele oorlog te maken, vergelijkbaar met de #wegmetons-campagnes van N-VA, waar voor een linkse partij geen goede kanten meer aan waren.
De choquerende foto in het ziekenhuis die niets veranderde
Het Labour van Corbyn probeerde in een totaal nieuw politiek landschap een vrij klassieke campagne te voeren. Een voorbeeldje. Toen in de laatste week voor de verkiezingen een foto opdook van een vierjarige jongen die in een ziekenhuis in Leeds op de grond moest slapen omdat er geen bed vrij was, dachten de aanhangers van Labour dat dit een sleutelmoment van de campagne kon worden. Het legde bloot hoe de conservatieven de nationale gezondheidsdienst NHS hadden uitgekleed en het had een opstapje moeten zijn om uit te leggen dat Johnson en co dat na de Brexit in versneld tempo zullen verderzetten. De toekomst van de NHS is met voorsprong ook de belangrijkste zorg van de kiezers (55 procent zet het helemaal bovenaan, ver boven de Brexit).
Maar toen gebeurde er iets merkwaardigs. Het nieuwsfeit was echt. Het werd aan een fact check onderworpen door journalisten en het ziekenhuis verontschuldigde zich officieel. Het maakte allemaal niets uit. Op Twitter en Facebook klonk het al snel dat de foto in scène werd gezet door de moeder van de jongen. Die berichten werden aanvankelijk door schimmige accounts verspreid, maar duizenden malen geretweet en later ook overgenomen door columnisten en andere ‘influencers’. Het nieuwsmoment van de campagne werd zo vermorzeld in een oorlog tussen believers en non-believers. Als een aal kon Johnson daardoor de confrontatie met die foto ontkomen.
Het mechanisme werkte ook in de andere richting. Toen Corbyn uitpakte met een transcriptie van de geheime handelsgesprekken tussen de UK en de VS waaruit blijkt dat Amerikaanse multinationals azen op toegang tot de nationale gezondheidsdienst NHS, werd dat al snel afgedaan als een samenzweringstheorie. In de mainstreammedia ging het vanaf dan vooral over de oorsprong van het lek. Zouden de ‘Russen’ daar niet achter zitten? Corbyn werd verplicht in de verdediging te kruipen en moest overal vragen beantwoorden over ‘Russische inmenging’.
Begin er dan maar aan. Labour dacht blijkbaar echt dat je het vergiftigde debat over de Brexit kan omzeilen door te focussen op inhoud. Maar dat lukt dus niet als je telkens meegesleurd wordt in dergelijke manipulaties.
Terroristenvriend
Onder Corbyn verdrievoudigde het aantal leden. Labour heeft daardoor bijna drie keer zoveel leden als de Conservatieven. Samen met de grassrootsbeweging Momentum die ook nog eens 40.000 leden telt is dat een heus leger van militanten waarmee je bij de kiezers kan aankloppen.
Maar ook bij die deuren bots je dan op mensen die jarenlang bestookt werden met die leugens. Veel militanten getuigen hoe ze telkens weer moesten uitleggen dat ‘Corbyn geen terroristenvriend is’. Mensen die daarmee afkomen, hebben niet zelf een grondig onderzoek gedaan. Ze herhalen wat ze lazen op Facebook of hoorden op tv. Eén Labour-militant kreeg zelfs een vervalste tweet te zien waarin Corbyn zogezegd sympathie betuigde met de aanvaller die twee mensen doodde op de London Bridge. Dat soort leugens worden massaal rondgepompt.
En natuurlijk had Corbyn wellicht handiger kunnen reageren op de antisemitisme-verwijten. Maar wat kan je doen als zelfs Bernie Sanders, wiens ouders het antisemitisme in Polen ontvlucht zijn en die een groot deel van zijn familie verloor in de kampen nu beschuldigd wordt van antisemitisme door een Amerikaanse journaliste die enkele maanden geleden nog lovende woorden uitsprak over haar Servische grootvader die aan de zijde van de nazi’s streed in de Tweede Wereldoorlog. Go figure.
We hebben hier te maken met een extreemrechtse beweging die het ‘politieke’ zelf heeft vernietigd. Alles wat daar tot hier toe bij hoorde – debatten, argumenten, overtuigingskracht, zoeken naar waarheid, confrontatie, botsende maatschappijvisies – hebben zij meegesleurd in het moeras van trollen en fake news. Dat los je niet op door in de maand voor de verkiezingen wat folders te posten, enkele pientere sociale voorstellen te doen of affiches te plakken.
Wat dan wel? Wie na de verkiezingsuitslag in zak en as zit, kan zich vastklampen aan enkele positieve noten. Labour won de slag om de jonge kiezer. In de leeftijdsgroep 18-24 haalden de socialisten 56 procent. De Conservatieven blijven daar steken op 21 procent. Pas in de leeftijdsgroep 40-49 beginnen de Conservatieven Labour te overvleugelen. Leeftijd is zelfs dé bepalende factor in de verdeling van de stemmen. Wie daaruit besluit dat sociale klasse geen rol meer speelt, vergist zich. Jonge mensen zijn net de groep die het meest kampt met losse contracten, onzekerheid en lage lonen. Dat is een basis waarop verder gebouwd kan worden.
Duurzaam
Als verkiezingen niet meer gewonnen worden met de klassieke methodes tijdens de kiescampagne, is er iets anders nodig. Voor boze kiezers die om de vier jaar een foldertje in de handen worden geduwd is de politicus op de markt of aan de deur niet meer dan de zoveelste brenger van loze beloftes. Het geloof dat er nog iets kan veranderen, is weg. Wat overblijft is de middelvinger en dus gaan de stemmen naar de grootste schreeuwlelijk.
Dat kan je alleen oplossen door duurzaam aanwezig te zijn. Op sociale media en met alternatieve media als tegenwicht tegen de propaganda, maar ook door op het terrein zichtbaar te zijn. In de UK werd het sociale weefsel kapotgemaakt. Wat bestond aan bewegingen, verenigingen of infrastructuur verdween onder het beukwerk sinds Thatcher. Ook in ons land is de regering Jambon aan een gelijkaardige aanslag begonnen. Links zal dat moeten heropbouwen, ook zonder subsidies. Die aanwezigheid kan dan gekoppeld worden aan sociale acties rond zaken die een reële impact hebben op lokaal of minder lokaal niveau, zodat mensen weer greep leren krijgen op hun omgeving.
Op die plaatsen kan dan ook aan echt en diepgaand antiracistisch werk gedaan worden. Als mensen die al dertig jaar slachtoffer zijn van neoliberale politiek liever achter een racistische en elitaire clown hollen dan hun stem te geven aan een integere politicus als Corbyn, ligt daar nog heel veel werk te wachten.
– door Christophe Callewaert, oorspronkelijk verschenen bij De Wereld Morgen
