De Chagos Archipel bevindt zich in de Indische Oceaan op een punt waarop men zich kan afvragen of de eilanden bij Azië of bij Afrika horen. Het kolonialisme heeft de archipel aan het eiland Mauritius gekoppeld, dat ooit in handen was van de VOC, die er “even” de dodo kwam uitroeien. En er mensen als slaaf heen ontvoerde. Het eiland werd als onrendabel opgegeven en vervolgens ingenomen door Frankrijk, dat doorging er een plantage-economie op te bouwen.
Frans is de hoofdtaal gebleven, of een ervan afgeleid Creools. In de napoleontische tijd werd de kolonie ingenomen door Groot-Brittannië, dat de slavenhandel verving door het werven van “contractarbeiders” uit de kolonie Brits-Indië.
Zodoende heeft Mauritius en de verafgelegen maar lotsverbonden Chagos Archipel een Zwart-Afrikaans-Indiase bevolking.
Het afschaffen van slavernij en de er in hoge mate op gelijkende contractarbeid veranderde niet veel aan de situatie op de eilanden. Totdat iemand in Washington op de kaart keek, gefixeerd op waar de VS strategische bases zou kunnen vestigen. Op het ministerie van oorlog ontdekte men Chagos. Men kan daarvandaan Afrika, het Midden-Oosten en Zuid- en Zuidoost-Azië onder schot houden. “Daar moeten we wezen,” bedacht men, maar Mauritius dreigde bij onafhankelijkheid een “linkse” antikoloniale regering te krijgen. Daar wist Londen raad op. Het scheidde de eilanden af van Mauritius als British Indian Ocean Territory. De regering van de VS had bedongen dat de basis op een onbewoond eiland moest worden ingericht. Voor de onscrupuleuze Labourregering van die dagen was dat geen punt *). Op het ministerie van koloniale zaken werd geschreven dat er wat “birds and Man Fridays” woonden, maar die waren volgens de kolonialen geen echte bewoners. (“Birds” betekende in die tijd ook zoiets als “grietjes”, de minachting droop er van af, zoals te verwachten – en ja, de eilanden zijn natuurlijk ook broedplaatsen van zeevogels).
Arbeiders die met verlof naar Mauritius of de Seychellen gingen kregen te horen dat zij niet meer terugmochten. De plantages waren inmiddels genationaliseerd door het Britse koloniale regime (hoed u voor het voor links verslijten van nationaliseringen, enfin, zie de KLM). En vervolgens werden zij buiten gebruik gesteld. Tenslotte werden de laatste bewoners in 1973 eenvoudigweg gedeporteerd. Sindsdien wonen de Chagossianen verpauperd en verspreid op de Seychellen, Mauritius en “moederland” Groot-Brittannië. Dat hun woonplaats tot Brits gebied is verklaard betekent niet zomaar dat zij dus de Britse nationaliteit met bijbehorend verblijfsrecht hebben.
Zowel verblijfsrecht als recht op terugkeer zijn een kwestie van onophoudelijk juridisch gevecht, waarbij het Britse regime van welke kleur ook zich nooit iets gelegen laat liggen aan rechterlijke uitspraken waar het geen zin in heeft. In 2016 is de “huur” van de VS-basis op het hoofdeiland Diego Garcia met twintig jaar verlengd.
Het is niet de eerste keer dat ik dit koloniale schandaalverhaal schrijf en te vrezen valt dat het de laatste keer ook wel niet zal zijn. Afgelopen maandag heeft het Internationale Strafhof van de Verenigde Naties te Den Haag uitgesproken dat de afscheiding van de eilanden door Groot-Brittannië een illegale doorkruising van de dekolonisatie was en dat hieraan onverwijld een einde moet worden gemaakt. **)
Washington erkent het hof al helemaal niet. En Westminster ziet de uitspraak als een “aanbeveling” waar men zich niet aan houdt.
De uitspraak.
*) Een van de redenen waarom schrijver dezes Jeremy Corbyn hoogacht is dat die zich als backbencher heeft ingezet voor de Chagossianen.
**) Een van de smoezen die Londen inzet is dat de zee rond de archipel intussen tot natuurreservaat is verklaard, alleen toegankelijk voor rijke types op hun jacht.
Laten we er nog maar eens de documentaire van John Pilger over Chagos tegenaangooien…
