Ook Joseph Stigliz, ‘Nobelprijswinnaar’ economie in 2001, schetst op Project Syndicate de absurde gevolgen van het traditionele systeem van belastingheffing door natiestaten voor volatiele (footloose) multinationals. Volatiele multinationals zijn ondernemingen die uit de aard van hun productiefactoren een zeer losse relatie kennen met hun productieplekken. Bekende voorbeelden van dergelijke beweeglijke multinationals zijn Apple, Google en Amazon. Als een doorsnee land een zwaardere ondernemingsbelasting wil opleggen, krimpt of verdwijnt zo’n bedrijf er snel. De traditionele grondslag veroorzaakt de bekende race naar het putje, dat wil zeggen dat deze ondernemingen zogenaamd hun grootste winsten maken in de meest belastingvriendelijke oorden. De vermaarde econoom geeft het voorbeeld van Apple, die zijn miljardenwinst volgens de onderneming in Ierland maakte met een paar honderd mensen daar en die via een deal met de Ierse politiek daarover slechts 0,005 procent belasting betaalde.
Stiglitz denkt dat internationale afspraken het probleem van belastingontwijking kunnen tackelen. Hij schrijft: ‘Het geëigende antwoord op de zorgwekkende toestand is om globaal een minimum ondernemingsbelasting op te leggen. De VS en de EU kunnen – en moeten – dit op eigen houtje doen. Als ze het deden, zouden anderen volgen, en zo een race voorkomen die alleen de multinationals winnen.’ Misschien heeft Stiglitz gelijk. Misschien kan in de toekomst Alexandria Ocasio-Cortez of een vergelijkbare Amerikaanse politicus de belastingtarieven in de VS voor multinationals verzwaren. Wat betreft de EU is denken over Europabrede belastingen nog taboe.
Als Stiglitz evenwel de situatie verkeerd inschat, wat hij bij andere aangelegenheden in het verleden, bijvoorbeeld ten aanzien van de economische situatie in Griekenland, regelmatig heeft gedaan, en de VS ‘hun’ multinationals blijven steunen, schieten we niet op. Het is derhalve essentieel dat ook de Europeanen in de EU de volatiele multinationals dwingen fair hun deel aan belastingen te betalen. Recentelijk heb ik daartoe in Debat over Europese directe belastingen begint te dagen tegen de stilstand in toch gepleit voor Europese directe belastingen. Een doorbraak tegenover het achterhaalde nationalisme wordt met betrekking tot dit issue steeds urgenter. Hopelijk helpt voor dat streven ook Rutger Bregmans kreet in Davos dat belastingen, belastingen, belastingen het verschil maken. Zijn clip erover ging viral. Wat op zich, zonder enige aanwijzing over het hoe, de verdienste kan hebben dat meer mensen over het onderwerp gaan nadenken.
