Ik ben net terug van een kort verblijf in de UK, dat nogal op z’n kop staat vanwege het schandaal rondom Cambridge Analytica en Facebook.
Bij terugkomst in dit koude kikkerlandje merkte ik tot mijn verbijstering dat er hier van enige ophef nauwelijks sprake is. Cambridge wat? En dat terwijl er reden genoeg is voor ophef en de kans bijzonder groot is dat CA zich óók hier met het één en ander bemoeid heeft.
Wat is er precies aan de hand? 
Cambridge Analytica – met name de tak ‘CA Political’ – is een bedrijf dat zich bezig houdt met data-driven campaigns. Volgens hun eigen website is dit wat ze doen: “CA Political will equip you with the data and insights necessary to drive your voters to the polls and win your campaign. We offer a proven combination of predictive analytics, behavioral sciences, and data-driven ad tech.”. Ze zijn zelfs vrij open over het doel van hun gelikt-geformuleerde high-tech capaciteiten: persuasion. In hun woorden: “More effectively engage and persuade voters using specially tailored language and visual ad combinations crafted with insights gleaned from behavioral understandings of your electorate.”
Zelfs vaag geformuleerd klinkt dit al behoorlijk zorgelijk, maar laten we even kijken hoe dat in de praktijk uitwerkte. Via een onschuldig ogende facebook-based app, ‘thisisyourdigitallife’, werd vanaf 2014 gegevens van miljoenen facebookgebruikers verzameld. Het leek op een persoonlijkheidstest, ‘t zou voor wetenschappelijk onderzoek zijn en als lokkertje werd er ook nog eens een vergoeding voor deelname beloofd. Het bedrijf dat de gegevens in eerste instantie verzamelde, Global Science Research, verkocht deze enorme hoeveelheid data (niet alleen de info ingevuld door de gebruikers van de app, maar ook foto’s, likes, én de volledige info van hun facebook-vrienden) aan Cambridge Analytica.
Politieke manipulatie
En dan doet CA wat ze doen: op die enorme hoeveelheid data worden algoritmes losgelaten, waardoor – onder andere – een uitermate gedetailleerd persoonlijk en politiek profiel van iedere gebruiker ontstaat. Andere algoritmes kunnen dan informatie geven over hoe ieder profiel overtuigd (zeg maar gerust gemanipuleerd) zou kunnen worden om voor een bepaalde partij, kandidaat of politieke richting te stemmen. Dat gebeurt in de vorm van het gericht onder de aandacht brengen van op-maat-gemaakte advertenties of ‘nieuwsberichten’, waardoor de politieke opinie van een persoon in een bepaalde richting wordt geduwd. (Hier een uitstekende video van de BBC over de methodes van Cambridge Analytica)
Om een voorbeeldje te geven: stel dat jouw profiel aangeeft dat jij je in het politieke midden bevindt en geen uitgesproken islamofobe neigingen hebt, maar je wel erg verbonden voelt met dierenrechten, dan zou het zomaar kunnen zijn dat er ‘nieuwsberichten’ op je tijdlijn verschijnen, waarin veelvuldig wordt gesproken over dierenmishandeling tijdens het ritueel slachten door moslims. Een overtuiging is het resultaat van herhaling en voilà, na een tijdje begin je zowaar islamofobe overtuigingen te hebben. Zo werkt dat.
Het pushen van alt-right
Bovenstaand voorbeeld is niet willekeurig gekozen. De campagnes waarvoor Cambridge Analytica zich inzet zijn namelijk ook niet willekeurig of neutraal: wereldwijd dragen ze bij aan de opkomst van alt-right of rechts-extreme groepen en ideologieën (en Steve Bannon was er vice-voorzitter). Ze hebben een grote rol gespeeld in de Trump’s campagne en diens electorale overwinning. Ze pushten de Britse UKIP en Nigel Farage’s pro-Brexit campagne. Ze waren betrokken bij de verkiezingen van Kenya’s rechts-extreme en neo-liberale president, Uhuru Kenyatta. Dat zijn maar een paar voorbeelden; CA blijkt betrokken te zijn bij meer dan honderd campagnes en verkiezingen wereldwijd; dit artikel bij de BBC bespreekt er een aantal.
Cambridge Analytica beperkt zich echter niet tot het verzamelen van data en het profileren en manipuleren van stemmers. Channel 4 zond een reportage uit, waarbij een undercover journalist zich uitgaf voor een tussenpersoon voor een verkiezingscampagne in Sri Lanka. CA liet in dat gesprek doorschemeren welke tactieken het bedrijf inzet om politieke tegenstanders in een kwaad daglicht te zetten: het inzetten van prostituées, omkooppogingen, chantage met aldus verkregen beeldmateriaal. Niet op de eigen naam, natuurlijk. Maar via een dochterbedrijf.
Baudet. Duh.
En hoe zit het hier? Heeft Cambridge Analytica hier ook geprobeerd om de verkiezingen te beïnvloeden? Vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 sprak een lyrische Thierry Baudet met FTM-hoofdredacteur Eric Smit over de campagnestrategieën van het Forum voor Democratie. “We doen het net als Trump”, zei hij, om kort daarna toe te geven dat FvD inderdaad gebruik maakte van de diensten van Cambridge Analytica.
‘Forum voor Democratie wordt de grote verrassing van de verkiezingen,’ zei hij losjes met een pilsje in zijn hand tegen FTM-hoofdredacteur Eric Smit. ‘En ik ga, zodra de uitslag bekend is, uit de doeken doen hoe we dat voor elkaar hebben gekregen.’ ‘We doen het net als Trump,’ voegde hij daar kordaat aan toe. Hoe? Nou zo, want veel was er op het late tijdstip niet voor nodig om de borrelende Baudet aan het praten te krijgen. Op de vraag of hij toevallig de diensten van de Britse firma Cambridge Analytica had ingeroepen, antwoordde hij bevestigend. ( (c) ftm.nl)
Inmiddels haasten zowel Baudet als CA zich om te zeggen dat er van enige samenwerking totaal geen sprake was. Maar álle betrokken partijen in dit manipulatieschandaal zeggen dat er geen sprake was van samenwerking of opzet. Dus die ontkenning stelt geen drol voor.
Ophef? Mwah.
Dat roept allemaal nogal wat op bij mij. Ten eerste, als ik een FvD-kiezer zou zijn, dan zou ik me behoorlijk genaaid voelen. Want kennelijk was ik dan het onderwerp van psychologische manipulatie.
Als ik een Facebook-gebruiker zou zijn, zou ik me ook genaaid voelen. Want kennelijk zijn we allemaal het onderwerp van psychologische politieke manipulatie.
Dan ben ik verbijsterd over het feit dat dit hele gebeuren hier in Nederland nauwelijks ophef veroorzaakt. Laat het even tot je doordringen: extreem-rechts maakt op grote schaal gebruik van onrechtmatig verkregen privacy-gevoelige data en zet psychologische manipulatie in tijdens iets waarvan men denkt dat het een democratisch proces is. (Persoonlijk had ik toch al geen hoge pet op van verkiezingen, maar toch) Veroorzaakt dat enige reuring? Nee. Men is meer verontwaardigd over een moeder die het in haar hoofd haalde om in een winkel borstvoeding te geven. Dat is pas echt erg.
In de UK is het wel het gesprek van de dag. Maar ook daar gebeurt iets vreemds: de ophef gaat vooral over het feit dat CA belachelijke hoeveelheden campagnegeld binnenharkte via allerlei schijnconstructies, iets was bij het voeren van campagnes in de UK niet is toegestaan.
Staartje
Nieuw is dit trouwens allemaal niet. Al in 2013 gaf Alessandro Acquisti, (Professor of Information Technology and Public Policy bij het Carnegie Mellon University’s Heinz College, en co-director van het CMU Center for Behavioral Decision Research) een TED-talk over de mogelijkheden van psychologische en politieke manipulatie met facebook-data. En Cambridge Analytica is bij lange na niet het enige bedrijf dat dit doet: er zijn er nog vele anderen.
En alsof dat allemaal nog niet genoeg is, het kan nog erger. CA heeft ook nog eens, via de grootste CA-investeerder Rob Mercer, links met Palantir Technologies. En dat levert dan weer vergelijkbare diensten voor intelligence services over de hele wereld.
– Eerder verschenen bij Dhjana
