Waar hapt de GroKo(dil) toe in Nederland?

Een nieuwe Große Koalition (GroKo) in Duitsland is na de geslaagde onderhandelingen tussen de CDU/CSU en de SPD zo goed als geregeld. Alleen de partijleden van de SPD moeten er eind februari, begin maart hun fiat nog aan geven via een referendum. Het nieuwe coalitieakkoord lijkt evenwel linkser dan het huidige. De verwachting is dat de leden ermee zullen instemmen.

Strapatsen
Een linkser akkoord lijkt dankzij de strapatsen van SPD-leider Martin Schulz bereikt te zijn. Hij wilde na het verkiezingsverlies van de SPD aanvankelijk niet in een nieuwe coalitie met bondskanselier Angela Merkel stappen. Na mislukte onderhandelingen van de CDU/CSU met de FDP en de Grünen kwam hij terug op zijn eerdere voornemen. Na een sombere schets op het SPD-partijcongres van resultaten voor de partij in eventuele nieuwe verkiezingen kreeg hij groen licht voor coalitieonderhandelingen die tot een hernieuwde GroKo konden leiden. De leden kregen daarbij de toezegging dat zij het laatste woord zouden hebben. De SPD leek zodoende geen gemakkelijke prooi voor Merkel. Maar wat bij een oppervlakkige indruk lijkt, blijkt toch anders in elkaar zitten.

‘Links’
Het ‘linkse’ akkoord heeft te maken met een al jaren durend probleem van Duitsland in de vorm van het grote handelsoverschot ten opzichte van de andere EU-landen. In diverse publicaties is erop gewezen dat het surplus een bedreiging voor de instandhouding van de EU vormt. Het overschot van Duitsland houdt noodzakelijkerwijs tekorten in voor andere landen; logisch is het onmogelijk dat alle landen een handelssurplus hebben. Als democratische politieke partijen in de schuldenlanden geen oplossing kunnen bieden voor hun schuldproblemen en de daarmee gepaard gaande armoede, zoals in Griekenland, bestaat aanzienlijke kans dat men zich in die landen tot rechtsextremistische, nationalistische partijen wendt. Die ontwikkeling zou funest zijn voor de cohesie in de EU. Een belangrijk onderdeel van de oplossing is vermindering van de Duitse concurrentiekracht door betere arbeidsvoorwaarden aldaar. Dat betekent een ‘linkse’ politiek. Het resultaat is evenwel niet door strijd op links bereikt maar door economisch ‘gezond verstand’.

Varoufakis
Voorts heeft Merkel ongetwijfeld Yanis Varoufakis’ boek Volwassenen onder elkaar gelezen. Varoufakis roemt haar indrukwekkende arbeidsethos en schrijft dat ze uiterst gedetailleerde kennis van het economische programma voor Griekenland bezit. En de Griekse ex-minister van Financiën heeft in zijn boekverslag duidelijk gemaakt dat de kwade genius van het Duitse surplusprobleem de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble was. Merkel heeft dat waarschijnlijk goed begrepen en Schäuble is nog voor de coalitieonderhandelingen door haar op een zijspoor gerangeerd. Dat heeft de weg vrijgemaakt voor een SPD-minister op Financiën, wat ongetwijfeld helpt om SPD-leden over de streep te trekken ten gunste van de GroKo.

Belastingen
Maar Merkel wil ondanks verlies aan Duitse concurrentiekracht ontevredenheid voorkomen bij haar landgenoten. Waar kun je geld vandaan halen? Uiteraard valt het oog dan op de grote multinationale ondernemingen. Vanwege onderlinge concurrentie tussen de EU-lidstaten is er een race naar het putje ontstaan op belastinggebied ten aanzien van bedrijven. Ook het economisch machtige Duitsland kan die wedloop in zijn eentje niet stoppen. Dan komt Frankrijk in the picture. Diens president Emmanuel Macron wil van Frankrijk qua economie een kopie van Duitsland maken. Een alliantie ligt voor de hand. Samen (Mercron) kunnen ze erin slagen om de EU te hervormen en de multinationals minder belastingtegemoetkomingen te gunnen. Alvast wordt in het GroKo-akkoord gesteld: ‘Ondernemingen mogen zich in de toekomst niet meer aan hun maatschappelijke verantwoordelijkheid kunnen onttrekken door de EU-lidstaten tegen elkaar uit te spelen. Fiscale dumping moet worden verhinderd.’

Nederland
Rechts Nederland schreeuwt zijn afschuw uit over Mercron. Het realiseert zich dat het moeilijk wordt zich te verweren tegen de Duits-Franse tandem. Vanwege Brexit kan het niet langer steun zoeken bij het Verenigd Koninkrijk. Dan kan het ‘Nederlands belang’ in de knel komen. Ik weet weliswaar niet wat het Nederlands belang inhoudt, ik zou er geen voorbeeld van kunnen bedenken. Maar rechts weet het wel. Dan kan belastingparadijs Nederland er wel eens aan moeten geloven. Voor de grote landen is een belastingparadijs nadelig in tegenstelling tot voor de kleine. Het belastinggeld dat een grote multinational afdraagt aan bijvoorbeeld Luxemburg – met ongeveer het aantal inwoners van de provincie Groningen – levert per inwoner veel meer op dan in het grote Duitsland. De bekende Europese belastingparadijzen Zwitserland, Luxemburg, Cyprus, Malta en Ierland zijn dan ook kleine landen. Nederland is eigenlijk zelfs te groot om als belastingparadijs te fungeren maar er zitten van oudsher grote ondernemingen van mondiale schaal die krachtig kunnen lobbyen. Zonder dat het in enig partijprogramma stond zijn ze er zowaar in geslaagd om Rutte III de dividendbelasting te doen afschaffen. Nederlands belang?