Yanis Varoufakis heeft over zijn periode als Grieks minister van Financiën Volwassenen onder elkaar (Adults in the Room) geschreven. De subtitel van zijn boek is: Mijn gevecht met de top van Europa’s establishment (My Battle With Europe’s Deep Establishment). De ‘volwassenen’ zijn topvertegenwoordigers van die gevestigde orde, zoals Christine Lagarde, Wolfgang Schäuble of Mario Draghi.
Als je tot de ‘volwassenen’ behoort, of tot de insiders zoals de Amerikaanse ex-minister van Financiën Larry Summers het uitdrukt, heb je politieke macht, maar moet je binnen de grenzen blijven die het establishment heeft uitgezet. Wil je de vrijheid om fundamentele kritiek op het systeem te leveren, dan blijf je een outsider.
Varoufakis heeft geprobeerd tegelijkertijd de posities van insider en outsider in te nemen. Dat lukt vanzelfsprekend niet. Hij wist wellicht van tevoren wel waaraan hij begon want hij heeft de omerta van de insiders met zijn boek geschonden. Het is niet slechts zijn woord tegenover dat van de insiders, maar hij heeft zoveel mogelijk (geheime) opnamen van de gesprekken met de vertegenwoordigers van het establishment gemaakt. Zo weten we dat Lagarde heeft toegegeven dat het opgelegde bezuinigingsbeleid aan Griekenland niet werkt, maar dat voor het uitgestippelde beleid al te veel politiek kapitaal is geïnvesteerd en dat het dus moet doorgaan. Acceptatie van de redelijke voorstellen van Varoufakis zou inhouden dat de geloofwaardigheid van de neoliberale koers op het spel zou komen te staan. Maar ook als er opnamen van gesprekken ontbreken, lijkt de weergave accuraat. Zo heeft Summers aan Justin Fox, een recensent van The New York Times, bevestigd dat de weergave van zijn conversatie met Varoufakis grotendeels klopt, hoewel opgeleukt.
Door Varoufakis’ verslag kan iedereen lezen hoe Europa’s establishment neoliberale dogma’s en de financiële belangen van de banken laat prevaleren op economisch verantwoord beleid. Waarom stap je dan niet uit de EU? Weliswaar schrijft Varoufakis dat het een utopie is om te denken dat een land in de eurozone een socialistisch beleid kan ontwikkelen, maar een exit uit de EU, zoals Brexit, leidt tot een zeer ongewisse toekomst, en hoe kleiner een land, des te zwakker het staat. Als een land in de EU eigenlijk geen links beleid kan voeren en de klappen van een exit uit de EU vooral zullen neerkomen op de kwetsbaren in een samenleving, dan is de beste optie om een stap vooruit te zetten en te streven naar een Europese federatie.
Schulz
Na de inleiding over Varoufakis’ ‘volwassenen’ kom ik bij Martin Schulz, leider van de Duitse SPD. Hoogstwaarschijnlijk heeft hij Onder Volwassenen gelezen. Na lezing van het boek realiseert een nadenkende lezer zich dat het neoliberale dogma wankelt. De toenemende afschuw over en neergang van dat dogma kan leiden tot verbrokkeling van de EU. Maar wil je de welvaart in de EU behouden, dan mag ze niet verbrokkelen. Ook Duitslands welvaart is gebaat bij een vrij Europees afzetgebied voor zijn producten. Schulz trekt dezelfde conclusie als Varoufakis: er is nood aan een Europese federatie. Op 7 december twitterde hij: ‘We willen een Verenigde Staten van Europa.’
Schulz gaat zelfs zover te stellen dat landen die niet aan die federatie willen meewerken de EU moeten verlaten. Collega Pyt van Galiën merkt terecht op: ‘Landen die niet mee willen werken aan wat in feite een Europese Grondwet zou zijn, moeten dus volgens Schulz uit de EU geschopt worden. Hoe dat zou moeten is een raadsel, de EU kent geen mechanisme waarmee onwilligen uit de Unie gezet kunnen worden.’ Zijn idee is derhalve onvolwassen en (potentiële) medestanders distantieerden zich snel van de tweets van Schulz.
Waar Varoufakis via de beweging DiEM25 een plan ontwikkeld heeft om een Europese federatie naderbij te brengen, heeft Schulz daarentegen geen enkel plan. Hij heeft slechts een ondoordachte oprisping. Zo word je ook nooit ‘volwassene’ in Varoufakis’ zin. De Duitser lijkt de weg volkomen kwijt. Op deze manier is de SPD een muis geworden waarmee bondskanselier Angela Merkel in de komende jaren rustig kan spelen. Het alternatief van eventuele nieuwe verkiezingen zal de SPD na Schulz’ tweets verder op ruim verlies zetten.
