Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) kwam een paar weken geleden met een opmerkelijk bericht: Meer vertrouwen in EU dan in Tweede Kamer. Dat is aan de ene kant bemoedigend, aan de andere kant roept dat vragen op.
Grenzen dicht
Om met vragen te beginnen: wat houdt dat vertrouwen in? Refereert dat aan betrouwbaarheid, wordt met andere woorden nagekomen wat wordt beloofd? Of is dat vertrouwen in probleemoplossend vermogen? Het CBS houdt een enquête en doet er verder niet moeilijk over: vertrouwen, ja of nee, verder geen vragen. Beide aspecten zullen meespelen maar vermoedelijk speelt het probleemoplossend vermogen de belangrijkste rol. In dat geval vindt de Nederlandse bevolking dat de EU beter in staat is problemen, en dan vooral grote problemen, te tackelen dan de Nederlandse overheid. Een uitdaging die de laatste tijd het nieuws domineert, is de vluchtelingencrisis. Voor de hand ligt een aanpak ervan op Europees niveau. Nederlandse grenzen dicht is een immorele droomwens. Dat betekent een omarming van de politiek van de voormalige dictator van Albanië Enver Hoxha: dus het isoleren van Nederland van de wereldpolitiek.
Paarden
Zelfs de meeste Wilders-aanhangers zullen begrijpen dat isolering van Nederland een fictie is van heel kleine – bekrompen derhalve – geesten. Als die opgave onmogelijk is en we toch politieke invloed willen hebben, komt langzaamaan het inzicht naderbij dat de EU in principe de geëigende instelling is voor de aanpak van tal van grote problemen. Dat inzicht is bemoedigend. Zoals ik in mijn profielschets stel: de grote politieke beslissingen aangaande ons dagelijks leven komen in Brussel tot stand.
Maar met de technocratie in Brussel bestaan er ook grote problemen. Een vraag aan mij over vertrouwen in de EU zou ik direct met nee beantwoorden. De huidige politieke constellatie van de EU, met 28 kapiteins – regeringsleiders – aan het roer, die soms luisteren naar ‘opperkapitein’ Angela Merkel maar vaak ook niet, is een onwerkbare constructie. De situatie lijkt op die van de paarden op een klein droog stukje op een ondergelopen kwelder in Marrum in 2006. De beesten beseften weliswaar dat ze in een hachelijke situatie verkeerden, maar ze misten het inzicht om hun ‘veilige’ kleine stukje land te verlaten. Zo zien Europeanen weliswaar in dat oplossingen voor veel problemen niet meer van hun nationale overheden kunnen komen, maar ontberen ze het benul dat voor effectief handelen een wijziging van de werking van de EU nodig is. Het eigen ‘kleine landje’ willen ze niet opgeven. Tot nog toe hoopt de meerderheid tegen beter nadenken in dat de huidige kommervolle situatie tijdelijk is en dat het water, dat hen tot aan de lippen staat, zakt. Dat gebeurt natuurlijk niet vanzelf. Een eerste stap op weg naar verandering is evenwel het zich realiseren dat de EU meer vertrouwen waard is dan de eigen regering. Geen verandering leidt tot taferelen als de constructie van een ‘beschermwal’ van prikkeldraad midden in Europa. Kan het nog absurder?
Annexatie door Rusland
Onwaarschijnlijk is dat alle 28 lidstaten snel op een lijn zullen komen met betrekking tot verandering, of concreter met betrekking tot federalisering. Wachten tot alle landen overtuigd zijn van de noodzaak tot wijziging van het Verdrag van Lissabon leidt intussen stellig tot steeds meer prikkeldraad, tot steeds meer nationale onnozelheid. De verkiezing van Jarosław Kaczyński tot Pools premier is daar een recente aanwijzing voor. Voor een doorbraak in de huidige Europese farce moet men de moed opbrengen de EU te durven verkleinen. Een kopgroep van EU-landen kan als een alternatief versterkte samenwerking op meer federale wijze aangaan, ook ten aanzien van buitenlands beleid, hoewel dat officieel niet is toegestaan in de EU. EU-landen die niet willen participeren kunnen zich tot Rusland wenden voor steun. Vladimir Poetin zal graag zijn invloedssfeer willen uitbreiden. Tevens kan de Hongaarse premier Viktor Orbán zijn droom van een ‘illiberale democratie’ dan snel werkelijkheid zien worden. Aan Europeanen in de verschillende EU-lidstaten is er zo welbeschouwd de keuze tussen twee opties.
