Auteursrecht-trucjes worden ingezet om personen, die niet voldoende weten van het auteursrecht en die zonder kwade opzet een foto geplaatst hebben, hoge bedragen af te troggelen. Regelmatig zonder dat er sprake is van een inbreuk.
De meest voorkomende misleiding is meer geld claimen als schade voor het mislopen van een licentievergoeding dan de foto kost bij legaal gebruik:
1. Niet het eigen tarief
Aansluiting zoeken bij andere tarieven dan de eigen tarieven.
Zelfs de Rijdende Rechter ging hierin mee terwijl aansluiting zoeken bij andermans tarieven alleen mag als de waarde onbekend is. Momenteel wordt vaak de tarievenlijst van Stichting Foto Anoniem opgevoerd:
 |
| Uit een claimbrief van ANP bron |
2. Inbreuktarief
Voor inbreuken andere tarieven dan de reguliere tarieven rekenen.
Toen Visual Rights Group nog Permission Machine heette had ze een inbreukentarievenlijst op haar site staan:
 |
| Inbreuktarieven van ANP op de site van Permission Machine. |
3. Valse waarde
Een ander tarief vermelden op de website voor een stockfoto dan ze bij reguliere verkoop vragen.
Broodje Ros lijkt hier slachtoffer van:
 |
| Het ’tarief’ van Pieter Pannevis op Yummyfoods |
4. In opdracht
Voor een reeds op internet gepubliceerde foto wordt het tarief gerekend van een in opdracht gemaakte foto.
5. Het hoogste tarief
Het hoogste tarief in rekening brengen.
Tarieven zijn afhankelijk van het type gebruik en de gemaakte afspraken.
Een verse exclusieve nieuwsfoto in een krant met hoge oplage kost meer dan een stockfoto. Zelfs ‘fotojager’ Visual Rights Group (voorheen Permission Machine) hanteerde bij start verschillende tarieven:
 |
| Via Datanews maart 2014 |
Het met opzet inbrengen van een andere waarde dan de werkelijke waarde in een rechtszaak is oplichting. In deze zaak met Charlotte Meindersma is €24.000 geclaimd voor een paar foto’s uit een reportage van €2.000.
6. Hoge proceskosten
Het dreigen met oplopende kosten voor incasso en rechtszaak als je niet betaalt. En in rechtszaken veel meer uren in rekening brengen voor een advocaat dan in werkelijkheid zijn gemaakt.
In deze eenvoudige zaak werd het absurde bedrag van € 12.000 geclaimd voor de uren. Zelfs Radar deed mee aan angstmarketing, Charlotte Meindersma mocht waarschuwen voor hoge proceskosten:
7. Boete
Doen alsof je boetes mag opleggen voor onopzettelijke inbreuken.
Volgens de wet kun je alleen voor de ontstane schade veroordeeld worden. Een punitief karakter is een principe uit het strafrecht en past niet bij zaken die civielrechtelijk worden afgehandeld. Ik snap de wens voor een afschrikwekkende werking, doch het is niet aan de fotograaf om boetes uit te delen en deze in eigen zak te steken.
 |
| Achterflaptekst boek #Contentrecht van Charlotte Meindersma |
 |
| Uit dit vonnis waar verhoging met 50% van licentiebedrag is afgewezen. |
8. Amateur
Schadevergoeding vragen voor mislopen licentievergoeding terwijl je geen professioneel fotograaf (meer) bent.
 |
| Inhoudsindicatie van dit vonnis. Betrof een gepensioneerde fotograaf. |
Helaas wijzen andere rechters wel opgeklopte schadevergoedingen met toeslagen toe aan amateurs.
 |
| Bron |
9. Waardevermindering
Waardevermindering claimen voor een gedateerde nieuwsfoto, een publicatie met weinig views, een piepklein formaat of voor een foto die wijd en zijd verspreid is.
De prijs van een licentie is inclusief waardevermindering door afname exclusiviteit.
10. Portretfoto verkopen
Een in opdracht gemaakte portretfoto mag de fotograaf niet zonder instemming van de geportretteerde exploiteren.
Meer uitleg over portretrecht.
De fotograaf kan zonder deze instemming geen misgelopen licentievergoeding als schade claimen.
 |
| Uit het verweer van dit vonnis. |
11. Bagatel
Er is niet of nauwelijks schade voor de fotograaf.
Piepkleine formaten waarbij de originele kenmerken van de foto niet meer zichtbaar zijn. Weinig views. Stockfoto’s van een paar euro. Foto’s die al wijd en zijd naamloos verspreid zijn.
Soms kun je je afvragen of er wel auteursrecht zit op een foto.
Helaas is het geen exacte wetenschap en ligt het eindoordeel hierover bij de rechter.
12. Geen kunstwerk
Een foto behoort een eigen, oorspronkelijk karakter te hebben en een persoonlijk stempel van de maker te dragen om voor het auteursrecht in aanmerking te komen.
Bij een natuurgetrouwe opname, een momentopname of iets dat zo goed mogelijk in beeld gebracht wordt kunnen deze kenmerken ontbreken. Verder kan hetgeen in beeld een grotere creatieve waarde hebben dan de manier waarop het in beeld is gebracht.
13. Niet uniek
Foto’s kunnen een oorspronkelijk karakter hebben en het persoonlijke stempel van de maker dragen maar niet uniek zijn.
Omdat er anderen op het zelfde moment, met dezelfde lichtinval of hetzelfde object hebben gefotografeerd. Of eenzelfde compositie hebben gemaakt. Of gekozen hebben voor dezelfde belichting en uitsnijding.
Er bestaan uitzonderingen in de auteurswet waarbij het toegestaan is om zonder instemming van de fotograaf een foto te gebruiken:
14. Nieuwsfoto
Nieuwsbrengers mogen met bronvermelding actuele nieuwsfoto’s overnemen.
15. Incidentele verwerking
De foto maakt onderdeel uit van een groter geheel of de foto is per toeval in het werk terechtgekomen.
De foto moet ondergeschikt zijn aan het werk. Je maakt bijvoorbeeld een foto van een markt waar een poster met foto op te zien is.
16. Parodie
Het moet duidelijk zijn dat het gaat om een parodie. Het moet verschillen van het origineel. Misvorming is toegestaan. Bronvermelding is niet vereist.
Uitleg in dit artikel.
17. Embedden
Een foto mag je insluiten vanaf de bronserver mits je aanklikbaar verwijst naar de vrijelijk op internet beschikbare bron.
Het geldt dan volgens het Svensson-arrest niet als een mededeling aan het publiek. Let op: zonder die aanklikbare verwijzing is embedden zonder toestemming niet toegestaan ook al beweren nogal wat juristen van wel.
18. Hyperlink
Een reeds vrijelijk gepubliceerde foto mag je onder citaatrecht laten doorverwijzen (hyperlinken).
Fijne jurisprudentie over een portretfoto op postzegelformaat waarmee verwezen werd naar een filmpje met de geportretteerde.
19. Citaat
Een foto mag in zijn geheel geciteerd worden.
De foto moet een serieus en niet-commercieel doel hebben, je dient de bron te vermelden, je mag de ‘normale exploitatie’ van de fotograaf niet hinderen. Naamsvermelding van de fotograaf hoeft alleen als die naam bij de bronfoto staat.
Meer uitleg over citaatrecht.
20. Portretfoto met toestemming
Een portretfoto die in opdracht gemaakt is en die je gekregen hebt van de geportretteerde of waarvoor je toestemming hebt van de geportretteerde mag je gebruiken ’ten behoeve’ van de geportretteerde.
Meer uitleg over portretrecht.
Gemeente Stadskanaal lijkt hier slachtoffer van:
 |
| Screenshot via RTV1 |
Dat eiser niet de (exclusieve) rechten heeft komt vaker voor dan je denkt:
21. Rechten ontbreken
Een schadevergoeding vorderen maar de rechten niet hebben om dat te doen.
Andermans foto’s worden geclaimd.
In dit vonnis staat dat ANP deze rechten niet heeft voor foto’s gemaakt door freelancers.
Beeldigbeeld claimt inbreuken die gemaakt zijn voordat zij de rechten had.
22. Naamloos gepubliceerd
Het auteursrecht van een -naamloos en rechtmatig- gepubliceerde foto ligt bij de openbaarmaker als dit een rechtspersoon is.
Artikel 8: “Indien eene openbare instelling, eene vereeniging, stichting of vennootschap, een werk als van haar afkomstig openbaar maakt, zonder daarbij eenig natuurlijk persoon als maker er van te vermelden, wordt zij, tenzij bewezen wordt, dat de openbaarmaking onder de bedoelde omstandigheden onrechtmatig was, als de maker van dat werk aangemerkt.”
Artikel 4: Als de naam ontbreekt op of in de foto [watermerk] en niet bekend is gemaakt bij openbaarmaking [onderschrift of in colofon] kan de maker zijn auteursrechten niet uitoefenen. Jurisprudentie.
23. Geen exclusieve licentie
De licentie elders gekocht of gekregen.
Foto’s kunnen bij meerdere partijen zijn ondergebracht. Soms worden ze op de ene plaats gratis aangeboden en elders tegen betaling verkocht. Claimbots scannen volledig geautomatiseerd het web af en controleren niet of hun opdrachtgever de exclusieve rechten heeft.
24. Loondienst
De rechten liggen bij degene in wiens dienst iets vervaardigd is.
Een fotograaf in loondienst of een per uur betaalde fotograaf heeft de rechten niet.
Wim Walda lijkt hier slachtoffer van:
 |
| Meindert van Dijk stuurt sommatiebrieven en laat als ik het goed lees zijn ex-werkgever optreden als Eiser |
Update: de hier aangehaalde zaak ligt volgens de betreffende fotograaf Meindert van Dijk anders dan op het eerste gezicht uit het geciteerde artikel blijkt, zo liet hij de redactie weten:
“Deze teksten zijn pertinent onjuist. De onderhavige foto maakte ik in mijn vrije tijd (niet in diensttijd) en bovendien niet als werknemer overeenkomstig mijn taakomschrijving binnen de organisatie waar ik werkte. Met toestemming van mijn werkgever was ik naast mijn werk in loondienst actief als zelfstandig fotograaf. Het auteursrecht op de gemaakte foto’s liggen daarom bij mij en niet bij mijn (toenmalige) werkgever. Deze werkgever had daarom ook niet het recht de onderhavige foto als persfoto naar de nieuwsmedia te sturen.”
Tot slot de ergste truc;
25. Lokfoto’s
Geld claimen voor foto’s die naamloos zijn verspreid, soms met opzet door de fotograaf zelf.
Degene die de foto als eerste naamloos gepubliceerd of verspreid heeft is verantwoordelijk. Het is vervolgschade. Ik leid dat af uit deze zaak. De verzender van het persbericht met de foto moest van de rechter betalen voor degenen die deze foto publiceerden.
Het staat in artikel 4.1 van de Auteurswet.
In de Belgische senaat zijn vragen gesteld over lokfoto’s. Een lokfoto is gedefinieerd als:
“Lokfoto’s zijn foto’s die met opzet door de rechthebbende of de vertegenwoordiger ervan naamloos worden gepubliceerd en aldus verschijnen op de afbeeldingzoeker van diverse zoekmachines op het Internet vanwaar ze gemakkelijk kunnen worden gedownload. Na enige tijd worden de oorspronkelijke foto’s verwijderd en worden inbreukbrieven verstuurd waarin soms tot honderd keer de gebruikelijke licentievergoeding wordt gevraagd. Aangeschrevenen die de foto’s te goeder trouw gebruikten voor hun eigen blog of website staan dikwijls machteloos, want ze kunnen niet meer aantonen dat het toegestaan was om de foto te gebruiken.”
(Dit artikel verscheen eerder (2019) in uitgebreidere vorm op de website van Martine Bakx)
(Uitgelichte afbeelding: Cartoon Stop Onredelijke Fotoclaims (Martine Bakx))
