Krapuul of niet, ik vind een titel als Brexit bedreigend voor conservatief links (Krapuul, 3 juli) best uitnodigend, en als redacteur van Ander Europa waardeer ik daarin niet alleen de appreciatie voor onze vertaling van één van Lapavitsas teksten, maar ook het feit dat er überhaupt nagedacht wordt over belangrijke kwesties als: wat kan/moet links doen in Europa? Laat me er meteen bij vermelden dat ik het absoluut niet eens ben met auteur Sjaak Scheele; in de biografische nota aan het eind van zijn bijdrage wordt over hem gesteld dat hij ervan houdt de diepte in te duiken; dat houdt echter ook het gevaar in dat de duik mislukt en dat men aan de oppervlakte blijft.
De 400 krapuleuze woorden die me hier toegestaan worden zal ik niet besteden aan Brexit, maar aan “conservatief links”, een etiket dat Scheele plakt op zowel de Britse Labourleider Jeremy Corbyn als op het Griekse ex-Syriza parlementslid en marxistisch econoom Costas Lapavitsas. De reden? Beide opposanten zouden zich te weinig bewust zijn van de macht van het internationaal kapitaal, en hun sociaal-economisch programma zal fataal op een catastrofe uitdraaien. Lapavitsas wordt zelfs van ‘stalinistische’ afwijkingen beschuldigd, want hij zou denken dat elk land soeverein zijn politiek kan bepalen. Hier worden eventjes Stalins opvattingen over ‘socialisme in één land’ en de rol van globalisering in de wereld van vandaag door elkaar gehaald.
Maar goed, de internationale context van kapitalistische dominantie speelt inderdaad een eersterangsrol bij elke poging om uit het neoliberale keurslijf te ontsnappen. Scheele trekt hieruit zonder enig omhaal de conclusie dat Corbyn zal mislukken, net zoals Tsipras mislukte. Het detail dat Tsipras het zelfs niet probeerde en capituleerde , niettegenstaande een referendum dat hem machtigde om het Troikadiktaat te trotseren, speelt blijkbaar geen rol. Dat het Verenigd Koninkrijk iets meer betekent als economische mogendheid dan Griekenland, en dat de Europese Centrale Bank er geen chantage kan plegen ook niet.
Ik twijfel er niet aan dat Scheele mooie ideeën over internationalisme en solidariteit in het hoofd heeft bij zijn kritiek op “conservatief links”. Maar zoals mijn Ander Europa collega Willem Bos in een eerdere reactie in deze kolommen schreef: de hoop dat er in Europa in verschillende landen tegelijkertijd linkse regeringen aan de macht komen die bereid zijn om te breken met de neoliberale politiek is niet erg waarschijnlijk”. Moet er op die onwaarschijnlijke samenstand van de planeten gewacht worden om iets te ondernemen?
Herman Michiel
