Wie is hier eigenlijk het volk?*

In Duitsland vormt zich een nieuwe burgerbeweging die demonstraties organiseert tegen wat zij “de islamisering van het avondland” noemen. Patriotische Europäer gegen die Islamisierung des Abendlandes (PEGIDA) organiseerde de eerste demonstratie in Dresden in oktober van dit jaar waaraan 500 personen deelnamen. Sindsdien zijn er iedere maandag wandelingen, zoals de organisatoren het zelf noemen, naar het centrum van Dresden die worden afgesloten met toespraken. Dresden heeft een half miljoen inwoners waaronder een kleine 28.000 buitenlanders. Er worden dit jaar 1600 vluchtelingen opgenomen, een verdubbeling van het aantal in 2013. Een van de organisatoren en sprekers is Lutz Bachmann, meermaals veroordeeld voor geweldsdelicten, die vorig jaar nog op Facebook postte dat Claudia “Fatima” Roth (oud-voorzitter van Bündnis 90/Die Grünen) en de “Öko-Terroristen” standrechtelijk geëxecuteerd moesten worden. Bij de laatste demonstratie op 1 december namen 7.500 mensen deel. Het initiatief zegt vreedzaam en geweldloos te zijn en draagt een achttal eisen uit, die vooral lijken te zijn gemotiveerd door anti-immigratie standpunten en zich richten tegen de huidige immigratiepolitiek in Duitsland. Ook in andere steden worden demonstraties voorbereid.

Men eist meer politie, vordert nul tolerantie tegenover radicale religieuze groepen en uitzetting van immigranten die tot criminaliteit zijn vervallen. Ook pleit men voor het bewaren en beschermen van ‘onze identiteit’ en de ‘christelijk-joodse avondlandcultuur’. Spandoeken met waarschuwingen voor godsdienstoorlog en Überfremdung worden afgewisseld met spreuken als ‘Voor de toekomst van onze kinderen’ en voor de vrijheid van meningsuiting. In de menigte bevinden zich ook hooligans en neonazi’s die wel tot geweld bereid lijken te zijn maar buiten het roepen van slogans zich koest houden. Men beklaagt zich erover dat vluchtelingen volledig verzorgd worden, terwijl ouderen zich geen stukje kerststol meer kunnen veroorloven. Ook wordt de angst uitgesproken dat de Dresdner Christstollen, Nürnberger Christkindlglühwein of de Pulsnitzer Weihnachtslebkuchen zullen verdwijnen. In Berlijn is de kerstmarkt al omgedoopt in wintermarkt om de gevoelens van niet-christenen niet te kwetsen, zo beweren de sprekers. Het centrum van de stad bereikt men niet. De demonstranten worden tegengehouden door een zitblokkade van joelende tegendemonstranten en gedwongen rechtsomkeer te maken.

De meerderheid van de deelnemers aan PEGIDA zijn dan misschien geen overtuigde rechtsextremisten, maar ze zijn ook geen doorsnee burgers. De meesten zijn mannelijk en of jong of oud. Voortdurend wordt de slagzin “Wir sind das Volk” uitgesproken. Waarom ze meelopen is verder onduidelijk. Ze hebben van de organisatoren de instructies gekregen om niet met de pers te praten, want die verdraaien toch alles. Anders dan bij de Hooligans gegen Salafisten (HOGESA) en de islamofoben en Geert Wilders fans van Pro Köln e.d. die juist heel graag de pers te woord willen staan. Religieuze en maatschappelijke instellingen in Dresden zien in PEGIDA een racistische, rechtsconservatieve en volksnationalistische beweging. Verschillende christelijke, joodse en islamitische organisaties, migranten- en vluchtelingenorganisaties en vakbonden hebben in een gezamenlijke verklaring afstand genomen van de door PEGIDA georkestreerde haat tegen de islam en moslims en het afwijzen van het opnemen van asielzoekers.

Volgens wetenschappers gaat het om een beweging van boze burgers, vooral mannen, die zich vermengd met andere extreemrechtse groepen en hooligans. Zoals een Zeit-verslaggever opmerkte, je kunt het verschil tussen nazi’s en ‘gewone’ burgers aan de buitenkant niet meer zien. Wat de demonstranten vooral uitdragen is angst en onzekerheid; hoe kan het dat Syrische vluchtelingen die geen ziektenkostenpremies hebben betaald toch verzorging krijgen? Men voelt zich in de steek gelaten door de politiek met als gevolg veel verbittering en wantrouwen. Men ziet zichzelf als gastgever van buitenlanders die vervolgens alles afpakken en beroept zich op een christelijk mensbeeld. De parodiepartij Die Partei van het satirische tijdschrift Titanic liep undercover ook mee maandag in Dresden met een spandoek waarop geschreven stond ‘Heimat-Orientierte Marschieren Oeffentlich FÜR Sächsisch-Teutonisches ENgagement’. Niemand nam daar aanstoot aan. Op Facebook schreef Die Partei dat het opschrift voor de Hooliganazis waarschijnlijk te ingewikkeld was om te begrijpen dat zij voor homo-erotische doelen waren geïnstrumentaliseerd.

* De titel is een vertaling van Wer is hier eigentlich das Volk op de Zeit website van 2 december 2014.