Aan de vooravond van de presentatie van DiEM25 door Yanis Varoufakis in Berlijn wilde CREA in Amsterdam niet achterblijven. Een paneldiscussie over diverse Europabrede initiatieven om de neoliberale hegemonie te doorbreken vond plaats. Daarmee leek voor een ogenblik de zelfvoldane navelstaarderij in Nederland absent.
Deelnemers aan het panel waren: Bastiaan van Apeldoorn, docent internationale betrekkingen en Eerste Kamerlid voor de SP; Ewald Engelen, hoogleraar financiële geografie en publicst; Anne van Schaik, activist in Brussel van Friends of the Earth Europe.
Inleiding
Angela Wigger, gespecialiseerd in internationale relaties en globale economische politiek, gaf een inleiding. Ze merkte op dat tal van grassroot-bewegingen in Europa actief met linkse verandering bezig zijn. Ze noemde onder meer Igdignados en Blockupy. Een aantal mensen daaruit heeft zich georganiseerd in nieuwe politieke partijen zoals Syriza in Griekenland en Podemos in Spanje. En nu zijn er nieuwe, brede op Europa gerichte politieke bewegingen ontstaan. DiEM25 en Plan B zijn daarvan de belangrijkste. Maar beide staan nog aan het begin van hun ontwikkeling.
Bij Plan B ligt de focus meer op bestaande (politieke) partijen, terwijl DiEM25 zich helemaal van onderop wil organiseren. De aanpak van Plan B lijkt enigszins op die van het Europees Sociaal Forum. De insteek loopt via nationale oplossingen. De beweging is vooral een reactie op de coup van de trojka in Griekenland. Monetaire issues domineren de agenda. Voor de komende top op 19-20 februari is de aandacht iets verbreed en zijn zeven hoofdthema’s geformuleerd.
Bij DiEM25 staat democratisering van Europa voorop. De organisatie wil open en breed zijn. De focus ligt op integratie en de vorming van een Europese demos. Nationale benaderingen moeten passen binnen plannen voor Europa overall. De organisatie wil daarom zo min mogelijk compromissen met programma’s van bestaande bewegingen.
Panel
Anne van Schaik merkt op dat er in Brussel heel veel activiteiten van allerlei groeperingen plaatsvinden. Maar de een weet nauwelijks van de ander wat er gebeurt. Daarom vullen overkoepelende organisaties een lacune op. Zij zijn nodig voor back-up. Ze zegt voorts dat er in haar dagelijkse praktijk ontzettend veel tijd gaat zitten in het verzamelen van informatie over Europese besluitvorming. Wie heeft wat bedacht? De door Varoufakis geprioriteerde transparantie van Europese instellingen zou bijzonder welkom zijn.
Als toevoeging op Anne van Schaik merkt Erik Wesselius van Corporate Europe Observatory vanuit de toehoorders op dat de gewenste transparantie door Varoufakis een illusie is. Het werk van lobbyisten is en blijft zeer schimmig.
Ewald Engelen vindt DiEM25 vooral vaag. Een politiek plan ontbreekt. Die kritiek klinkt gratuit. Was er een meer uitgewerkt plan geweest, dan was ze vast dirigistisch. Voorts merkt hij op dat DiEM25 in eerste instantie ingegeven lijkt als tegen plan tegen dat van de vijf Europese voorzitters (Jean-Claude Juncker, Donald Tusk, Mario Draghi, Jeroen Dijsselbloem en Martin Schulz). Dat laatste wil Europa doen controleren door competitieve autoriteiten in plaats van door democratisch gekozen politici. Juist daarom zijn de nieuwe bewegingen belangrijk voor de bewustwording van wat er aan de hand is in Europa. Maar op de eerste plaats wil hij besluitvorming teruggeven aan de aloude natiestaten. Op dat niveau werkt tenminste democratie enigermate.
Bastiaan van Apeldoorn sluit zich grotendeels aan bij Engelen. Hij vertelt wat Europese regelgeving voor zijn werk als senator betekent: een top-down salami tactiek die voor de elite vriendelijke regelgeving doordrukt. Hij denkt evenals Engelen dat een constitutionele assemblee, die Varoufakis over twee jaar wil, onrealistisch is. Verder kweelt hij braaf SP-mantra’s over de primaire plek van nationale besluitvorming. Er is namelijk geen Europese demos. Die zal er volgens hem nooit komen.
Anne van Schaik reageert na de pessimistische verhalen van Engelen en Van Apeldoorn met kritiek daarop. Ten eerste zijn zaken als TTIP en ecologische issues niet op nationaal niveau aan te pakken. Daarvoor is minimaal Europa nodig. Daarnaast worden minder ontwikkelde landen zich steeds meer bewust over de negatieve impact van de handelsverdragen met het Westen. Dat is een teken dat tegenkrachten tegen de neoliberale hegemonie zich overal ter wereld ontwikkelen en dat incorporatie daarvan in een globale beweging gewenst is.
Rondvraag
In de rondvraag brengt Nick Buxton, die Varoufakis heeft geïnterviewd, te berde dat partijen als Syriza en Podemos nooit op zich veranderingen zullen kunnen bewerkstelligen. Telkens zullen ze het tegenover de verzamelde tegenkrachten van het kapitaal (trojka) afleggen. Vandaar is een beweging als DiEM25 hoogst noodzakelijk. En het Europese project moet over meer gaan dan economie. Vragen over internationale solidariteit, bijvoorbeeld in verband met vluchtelingen, zijn eveneens hoogst actueel.
Een andere opmerking in de rondvraag betitelt de discussie als sterk pessimistisch. Wat nieuwe Europese bewegingen en met name DiEM25 willen is volgens de paneldeelnemers te utopisch. Maar we dienen ons te realiseren dat de enige andere optie wellicht een rechtse dystopie is.
Uit de paneldiscussie blijkt ook hier dat Nederlanders zich voornamelijk in de eigen parochie willen terugtrekken. Navelstaarderij lijkt het hoogst haalbare.
