75 jaar geleden vernietigde een atoombom de stad Hiroshima. Meer dan 70.000 mensen vonden onmiddellijk de dood. Drie dagen later viel Nagasaki hetzelfde lot te beurt. Decennialang zouden de overlevenden blootstaan aan de gruwelijke gevolgen van de straling. Niemand weet exact hoeveel mensen uiteindelijk zijn overleden, maar de meeste schattingen spreken over 250.000 doden.
Het is tijd om daar eens goed bij stil te staan. Kernwapens zijn gruwelijke massavernietigingswapens die als een zwaard van Damocles boven mens en planeet hangen. Momenteel staan er wereldwijd nog altijd 13.400 opgesteld, waarvan 90% in de Verenigde Staten en Rusland. De vernietigingskracht van de huidige kernkoppen is vele malen groter dan van de bommen die Hiroshima en Nagasaki tot puin herleidden.
De publieke en politieke verontwaardiging over kernwapens is niet meer wat ze is geweest. Vier decennia geleden zorgde het voornemen om kernraketten op te stellen in België voor de grootste massamobilisatie in de geschiedenis van ons land. De mondiale publieke druk was zo groot dat er een reeks bilaterale akkoorden kwam tussen de toenmalige Sovjet-Unie (later Rusland) en de VS die leidde tot de ontmanteling van een groot deel van de kernwapens. Maar aan deze hoopvolle periode van kernontwapening is inmiddels een einde gekomen.
Modernisering van nucleaire arsenalen
Alle negen huidige kernwapenstaten zijn volop bezig met de modernisering van hun nucleaire arsenalen. Kernkoppen en draagsystemen worden vernieuwd. Er is sprake van ‘inzetbare’ mininukes en hypersonische wapens die niet onderschept kunnen worden. In de militaire doctrines van Rusland en de VS is het belang van kernwapens opnieuw toegenomen.
Bovendien is het hele internationale ontwapeningsregime rond kernwapens in afbouw. Het INF-akkoord rond korte en middellange kernwapens werd vorig jaar door de VS en vervolgens Rusland opgezegd. De onderhandelingen voor de opvolger van NEW Start -een verdrag over de beperking van ballistische kernwapens- zijn niet eens opgestart, hoewel het huidige akkoord begin volgend jaar afloopt. De VS zegde het nochtans goed werkend nucleair akkoord met Iran op in 2018. President Trump houdt ook nog eens de optie open om opnieuw kernproeven te houden, waardoor het Teststopverdrag de facto tot een vod papier herleid wordt – hoewel dit verdrag inmiddels door 184 landen werd getekend maar nog niet in werking is getreden omdat een aantal sleutelstaten het nog moet ratificeren. En tussen de kernwapenstaten China, Pakistan en Indië lopen de spanningen geregeld hoog op. Internationale wetenschappers hebben inmiddels de fameuze Doomsday Clock dichterbij middernacht gezet. Op deze klok zijn we nog maar 100 seconden verwijderd van 12, wat symbool staat voor een naderende planetaire catastrofe.
Net als dat voor de opwarming van de aarde het geval is, kunnen we het ons niet permitteren om de dreiging die van kernwapens uitgaat te negeren. Over enkele jaren worden de Amerikaanse kernbommen in Kleine Brogel aan een zogenaamd Life Extension Program onderworpen. Eigenlijk worden het nieuwe B61-12 kernbommen die een elektronische staart krijgen om ze preciezer naar een doelwit te geleiden. Het zijn Belgische gevechtsvliegtuigen die deze bommen in oorlogstijd moeten droppen, wat van ons land op dat ogenblik een kernwapenmacht maakt. Dat is in strijd met het Non-proliferatieverdrag dat België ondertekende. Amper een politieke haan die daar naar kraait. Niemand maakt een probleem van deze nucleaire opdracht in NAVO-verband.
Kernwapens moeten terug hoog op agenda
Het politiek debat en de kennis over de kernwapenproblematiek en wat overblijft van het internationale ontwapeningsregime zijn van een bedroevend laag niveau, zoals we o.m. konden vaststellen bij de parlementaire bespreking van een resolutie over de ondertekening van het drie jaar geleden afgesloten VN-Verdrag dat kernwapens verbiedt. (België ondertekende niet.) Clichés zoals de noodzaak van wederzijdse afschrikking – een concept dat door de modernisering van de kernwapenarsenalen en de huidige nucleaire doctrines volledig achterhaald is – of hoe deze wapens onze veiligheid garanderen – ook al maken ze ons land net tot een nucleair doelwit – zijn schering en inslag. Ook wordt oneindig herhaald dat we de NAVO trouw moeten blijven – lees: ons gedragen als een vazalstaat van de VS – wat dan in de praktijk betekent dat we het VN-proces voor kernontwapening dwarsbomen.
De media tonen zich jammer genoeg ook meer dan eens een afwezige tijdens die zeldzame momenten dat kernwapens op de politieke agenda staan. Wat een contrast met de jaren 1980 toen de regering dreigde te vallen over de kernwapenproblematiek.
We moeten er ons van bewust zijn dat er nog altijd niet veel nodig is om een kernwapenoorlog te ontketenen. Daar komt bij dat verschillende huidige leiders van kernwapenstaten niet meteen synoniem staan voor betrouwbaarheid. Kernwapens horen daarom net als in de jaren 1980 hoog op de politieke agenda. Ze moeten een prioriteit vormen. Het is niet alleen een verantwoordelijkheid van politici en media om daarvoor te zorgen, maar van ons allen, de burgers. We kunnen ons geen nieuwe Hiroshima’s en Nagasaki’s veroorloven.
– door Ludo de Brabander, oorspronkelijk voor De Wereld Morgen
