Wat ze ook mogen beweren, strijd tegen klimaatopwarming wordt niet gevoerd

De extreme weersomstandigheden kunnen niet langer genegeerd worden. Bij de politieke verantwoordelijken zien we echter een onwaarschijnlijke lichtzinnigheid. Ons maatschappelijk bestel is niet meer geschikt om de meeste dringende uitdaging van de toekomst aan te pakken.

Je kan er niet naast kijken. Bij ons en in de rest van de wereld sneuvelt het ene warmterecord na het andere. In Athene vallen meer dan 90 doden als gevolg van bosbranden. Vorig jaar waren dat er 100 in Portugal. In Japan komen meer dan 120 mensen om door een aanhoudende hittegolf. Californië kent de ergste bosbrand uit zijn geschiedenis. In de VS is het aantal grote jaarlijkse branden verdubbeld in vergelijking met 1970. Branden in Siberië woeden in een gebied groter dan België, de rookwolken ervan reiken tot aan Canada. In Zweden is het gebied dat in brand staat 40 maal groter dan wat ze jaarlijks gewoon zijn. Wat vandaag in die landen gebeurt kan zich morgen overal ter wereld voordoen. Een voorproefje van een verschroeide aarde?

Tot voor kort legden wetenschappers voorzichtigheid aan de dag door er op te wijzen dat individuele weersfenomenen niet noodzakelijk toe te schrijven zijn aan de klimaatopwarming. De publieke opinie interpreteerde dat vaak foutief alsof er onzekerheid zou bestaan over de klimaatopwarming. Vandaag is er meer bewijsmateriaal voor handen en spreken klimaatdeskundigen zich krachtiger uit over het verband tussen extreme weersomstandigheden en de opwarming van de aarde.

Zeer zeker, de recente noodtoestanden en gevallen slachtoffers hebben verschillende oorzaken: illegale huizenbouw, gebrekkig antwoord van de overheid, besparingen op dienstverleningen zoals brandweer, onderhoud en preventie, enz. Maar de klimaatopwarming is een zeer belangrijke en blijvende factor. Het staat ondertussen onomstotelijk vast dat er een correlatie is tussen de opwarming van de aarde en de frequentie van hittegolven, droogtes en orkanen. Tegen 2040 zullen hittegolven zoals we die deze zomer hadden een routine worden. En niet alleen de frequentie zal toenemen, ook de hevigheid zal sterk stijgen.

Maar er is nog meer aan de hand. Nieuw wetenschappelijk onderzoek toont aan dat we met de huidige trend afstevenen op een ‘hitte-tijdperk’ en dat de opwarming zal oplopen tot 4 à 5 graden met een stijging van de zeespiegel tot 60 meter, tenzij we drastisch ingrijpen. We ain’t seen nothing yet.

Zijn we de strijd tegen de klimaatopwarming aan het verliezen? Het antwoord is dat we de strijd niet eens echt voeren. In Parijs werden plechtige beloftes gemaakt om de uitstoot van broeikasgassen versneld te af te bouwen. Drie jaar later zijn ze al opnieuw aan het stijgen net als de investeringen voor de ontginning van olie en gas. In 2017 steeg zelfs de vraag naar steenkool – dé grote boosdoener – voor het eerst sinds vier jaar. Omgekeerd nemen de subsidies voor hernieuwbare energie af en zijn de investeringen gestagneerd. Indien je alles meerekent bedragen de subsidies voor fossiele brandstof vandaag meer dan 5.000 miljard dollar, terwijl de subsidies voor hernieuwbare energie het moeten doen met 135 miljard dollar, dat is bijna 40 keer minder…

Als de hernieuwbare energie geproduceerd wordt volgens de huidige bescheiden planning en investeringen, dan komen we in een scenario terecht waarbij de globale temperatuur zal stijgen met meer dan 6 graden. Volgens een gelekt document van het VN-klimaatpanel IPCC, zal tegen 2040 de globale temperatuur al met anderhalve graad zijn toegenomen.

De onwil en onverschilligheid van de politieke verantwoordelijken moeten we niet ver zoeken. In ons kapitalistisch maatschappijmodel worden de oriëntaties en grenzen van hun beleid aangegeven door de financiële markten en de beurzen.

Grosso modo staan we voor een eenvoudig keuze. Ofwel verbranden we in de toekomst de volledige voorraad fossiele brandstoffen waarover we beschikken, en stevenen we af op een temperatuurstijging tussen 3 en 5°C, of meer, wat de planeet grotendeels onleefbaar zal maken. Ofwel proberen we de temperatuurstijging beneden de 2°C te houden en mogen we slechts 20 tot 40 procent van de voorraden verbranden. Zelfs met een stijging van 2°C zullen er al verregaande negatieve gevolgen zijn voor grote delen van de aardbol.

De sleutel hiervoor ligt in handen van de energiereuzen van onze planeet. Het gaat over de 200 grootste olie-, gas- en steenkoolbedrijven, met een gezamenlijke marktwaarde van 4.000 miljard dollar, dat is evenveel als het gezamenlijke bnp van de landen van Latijns-Amerika. Het punt is dat deze giganten geen enkele aantasting dulden van hun economisch of financieel imperium, ook niet als dat ecologische overwegingen zijn en zelfs als de toekomst van de planeet in gevaar brengt.

Indien de energiegiganten zouden beslissen om 60 tot 80 procent van hun reserves onaangeroerd te laten dan zou de commerciële waarde van hun voorraden in elkaar storten en zouden hun aandeelkoersen kelderen. Bovendien zouden ze geen enkele investering meer hoeven te doen om nieuwe voorraden op te sporen. Een recente studie laat zien dat de akkoorden van Parijs geen impact hadden op hun beursnoteringen. Aandeelhouders zijn er gerust in dat de politici hun beloftes niet zullen nakomen, met dank aan hun machtige lobby’s. En ondertussen investeren ze lustig voort. Het afgelopen jaar waren de investering in fossiele energie goed voor 450 miljard dollar. Volgens Jeffrey Sachs, topeconoom en adviseur van de VN “zijn de lobby’s aan het winnen en … de rest van de wereld aan het verliezen, vooral omdat de lobby’s van fossiele brandstoffen goed georganiseerd zijn. … Dit moet dringend worden verholpen voor het te laat is.”

Een opiniepeiling in 38 landen toont dat meer dan 60 procent van de mensen de klimaatontaarding als een grote bedreiging ziet. Maar zolang politici meer luisteren naar de financiële markten en de beurzen dan naar hun bevolking, zal er van de dringende en drastische ommezwaai geen sprake zijn. Het wordt tijd dat we ons lot in eigen handen nemen. Een maatschappelijk stelsel waar de markten en de multinationals het voor het zeggen hebben heeft geen toekomst. In haar klimaatboek stelt Naomi Klein dat de wereld voor een beslissende keuze staat: ofwel redden we het kapitalisme ofwel het klimaat.

Met de voorbije hitte hebben we aan de lijve ondervonden waarheen het in de toekomst mogelijk naar toe kan gaan. Misschien zet ons dat er toe aan om een aantal fundamentele vragen te stellen en daar de nodige maatschappelijke gevolgen uit te trekken. Kom op voor het klimaat, de ontaarding ervan is de kanker die ons allen en onze kinderen en kleinkinderen één voor één zal treffen. Het is nog niet te laat.