India is verwikkeld in een wanhopige strijd om adem. Vrijdagochtend kregen 25 families het verschrikkelijke nieuws van één van de grootste ziekenhuizen van Delhi. Hun geliefde was gestorven omdat de zuurstoftanks leeg waren. Ziekenhuizen worden overstelpt met patiënten. Elke dag raken meer dan 300.000 Indiërs besmet met het coronavirus, duizenden van hen worden naar hospitalen gebracht waar geen plaats meer is. Ambulances staan soms een dag te wachten tot de patiënt naar binnen kan gebracht worden. Omdat de crematoria de lijken niet verwerkt krijgen, worden op parkings massa-crematies georganiseerd.
Het Hooggerechtshof van India heeft het over een nationale crisis, maar één van ’s lands leidende virologen vond dat een veel te makke omschrijving: “Dit is de complete instorting van het verdomde systeem.”
De autoritaire en rechtsnationalistische minister-president Modi – die thuishoort in het rijtje met Bolsonaro en Orbán – en zijn regering reageerden te laks en te zelfzeker. Zij dachten dat de situatie onder controle was en lieten de teugels los. Op geen enkele manier werd India voorbereid op deze dodelijke tweede golf. Dat het anders kan, bewijst nog maar eens de deelstaat Kerala die sinds 2016 geleid wordt door de communistische partij. Kerala bleef na de eerste golf de voorraad zuurstof op peil houden en kan nu uitvoeren naar andere staten waar er tekorten zijn.
Catastrofale avondklok
Ook de aanpak van de eerste golf was catastrofaal. Eind maart kondigde Modi een avondklok van 14 uur af luttele vier uur voor die zou ingaan. Hij had de maatregel met niemand afgetoetst. Specialisten hadden ongetwijfeld kunnen voorspellen wat er zou gebeuren. Er brak paniek uit bij de honderdduizenden arbeidsmigranten in de steden die haveloos en te voet de tocht ondernamen naar de dorpen en regio’s waar ze vandaan kwamen. Met één beslissing verspreidde Modi het virus over het hele land.
In 2002 was Modi, als de opruiende chief minister, verantwoordelijk voor de pogrom die aan meer dan duizend moslims het leven kostte. Kort daarna werd hij door de miljardairselite in India én de VS onthaald als de grote ‘hervormer’. Zijn moslimhaat verspreidt hij nu op nationaal niveau. In de staat Assam alleen al verloren 2 miljoen – hoofdzakelijk – moslims hun burgerschap door de citizenship law die hij invoerde. Maar hervormen deed hij ook en daarom blijft kritiek in het westen uit. Hij privatiseerde lustig en schrapte in sociale uitgaven en de overheidsmiddelen voor de gezondheidszorg met als gevolg dat India nu 8 keer minder ziekenhuisbedden heeft dan China.
India is één van de landen waar vaccins geproduceerd worden. Het land is al een tijd één van de drijvende krachten achter de campagne binnen de Wereldhandelsorganisatie om de patenten tijdelijk vrij te geven. Meer dan 100 landen sloten zich aan bij die vraag en ze worden daarin gesteund door tientallen Nobelprijswinnaars, maar het voorstel stuitte op harde tegenstand van de VS en de EU. Het doet de woorden van Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, die op Twitter vrijdag zijn solidariteit betuigde met India, bijzonder hol klinken.
Vaccinnationalisme
Deze week kwam er nog een tweede imperialistische njet bovenop. In de VS worden sommige vaccinatiesites al opgeruimd. Meer dan de helft van de volwassenen kreeg al minstens één dosis. India wil het tempo opdrijven, maar kampt met tekorten aan bepaalde grondstoffen. Het land wijst de vinger naar de VS waar Biden een oude wet activeerde die de export van die onderdelen aan banden legt. Onderhandelingen deze week om die exportban op te heffen liepen op niets uit. ‘Americans first’, kregen de Indiase onderhandelaars te horen. Diezelfde Biden had tijdens de verkiezingscampagne over het vaccinisolationisme van Trump gezegd: “Het ontbreekt aan elke menselijke waardigheid.” Maar de lobbycampagne van Big Pharma heeft die morele verontwaardiging ondertussen overstemd.
De Wereldgezondheidsorganisatie waarschuwde al meermaals dat het vaccinnationalisme de pandemie alleen maar verlengt. Nieuwe varianten krijgen volop de kans om zich te ontwikkelen en te verspreiden. Die nieuwe varianten dreigen de bestaande vaccins te omzeilen.
De Spaanse griep
Wat de geschiedenis ons leert, is dat regeringen nooit leren uit de geschiedenis, schreef een filosoof ooit. Dat lijkt wel heel hard op te gaan voor de regering-Modi. Op 29 mei 1918 meerde een schip aan in de haven van Mumbai. Aan boord wachtten vermoeide Indiase soldaten tot ze aan land mochten. Ze kwamen net terug van de loopgraven in Europa waar ze vochten aan de zijde van de geallieerden. Het was niet hun oorlog, maar India was toen nog een kolonie van het Verenigd Koninkrijk. Ze brachten niet alleen de gruwelijke herinneringen aan een oorlog mee, maar ook het H1N1 influenza virus, beter bekend als de Spaanse griep (hoewel die wellicht ontstond in Kansas).
Al snel kende India een eerste golf, maar het was de tweede golf in het najaar die werkelijk vernietigend was. Nergens maakte de Spaanse griep meer slachtoffers dan in India. Schattingen van het aantal doden gaan van 12 tot 18,5 miljoen. In sommige regio’s overleefde 6 procent van de bevolking het virus niet.
De eerste golf legde trouwens – samen met een uitzonderlijk droog voorjaar – de basis van de veel dodelijkere tweede golf. De velden geraakten niet op tijd bezaaid en na de zomer heerste er honger. Het virus trof verzwakte lichamen extra hard. De lamentabele gezondheidszorg voor gewone Indiërs deed de rest. Het Britse koloniale regime bleef ondertussen delen van de oogst uitvoeren naar Europa.
De Britten zelf hadden in India niet veel last van de pandemie. In hun ruime huizen met tuinen konden ze zich makkelijk afsluiten van de wereld en als ze ziek waren, hadden ze dokters en huispersoneel tot hun beschikking. Ook de Spaanse griep was een klassenvirus.
Maar de pandemie luidde tegelijk het lange einde in van het Britse kolonialisme. Omdat het koloniale regime het liet afweten, sprongen lokale organisaties in het gat. Zij organiseerden de verdeling van hulpgoederen en de bescherming van de bevolking. Die organisaties bestonden al, maar deze keer werden ze nationaal met elkaar geconnecteerd. Ghandi, die trouwens zelf besmet raakte met het virus, zou een jaar later dat informele grassrootsplatform gebruiken om zijn Non-Cooperation Movement te lanceren.
Een antikoloniale krant schreef in die tijd: “In geen ander geciviliseerd land zou een overheid zo weinig gedaan hebben als de Indische koloniale overheid deed tijdens deze vreselijke en catastrofale epidemie.” Als je het woordje koloniaal vervangt door neokoloniaal, kan het zo opnieuw gepubliceerd worden. En geldt het deze keer voor wel meer landen.
- door Rachida Aziz en Christophe Callewaert, oorspronkelijk voor De Wereld Morgen
