In de tweedehands boekhandel kon ik een boek aanschaffen getiteld: Ons eigen volk in het feestelijk jaar. Een titel waarvan hedendaagse “onze-cultuur-is-in-gevaar” ridders wel blij mee kunnen zijn, denk ik. Auteur is de folklorist Dirk Jan van der Ven
Om een of andere reden gaat de interesse in de volkscultuur en -historie vaak gepaard aan nationalistische sentimenten. Iets waarvan de logica mij ontgaat, omdat volksgebruiken niet bij de grenzen eindigen en er vaak zelfs over de hele wereld gelijkaardige tradities en gebruiken te vinden zijn.
In het genoemde boek verzamelt Van der Ven een groot aantal volkse gebruiken die in Nederland voorkwamen, vooral in de eerste helft van de vorige eeuw. Het karakter van die gebruiken is vaak niet al te fijnzinnig. Er komt ook nogal eens veel herrie bij kijken in de vorm van hoorn blazen, ratelen of klokgelui. Zaken waarvan ik vermoed dat ze tegenwoordig op weinig enthousiasme kunnen rekenen.
Hieronder ter inspiratie van hen die de teloorgang van onze tradities betreuren, met het oog op het aankomende Paasfeest een vermelding van enkele van die gebruiken m.b.t. tot Pasen.
Daar staan overigens geen paasstollen, schattige paaskuikens of verstop- of chocolade-eitjes bij. Dat zijn wat nieuwere tradities, die meer samenhangen met een kapitalistische inbreng en ontwikkeling van de consumptiemaatschappij.
Tradities van vorige eeuwen
In de aanloop naar Pasen dient eerst de winter uitgebannen. Vaak wordt hierbij een pop verbrand. In Broekhuizervorst herinnert de geitenkermis er nog aan.
Na het vieren van Vastenavond (carnaval) begint de 40-dagentijd: een periode van vasten die doet denken aan de Ramadan.
Het winterse beddestro wordt opgeruimd als voorbereiding op de aankomende lente. In het gehucht Bedaf bij Uden werd nog tot in de jaren 60 het beddestro symbolisch opgestookt op vlooienzondag (Invocabit – de eerste zondag van de vasten)
Dan zijn er o.a. nog onze traditie van het halfvasten en (gisteren) palmpasen. Daarbij schijnt het te gaan om een palmpaasstok, een haantje van brood en een processie (een wat? een processie).
Voor deze tradities tijdens de vastenperiode is het dit jaar wat te laat, maar voor het echte Paasfeest kunnen we nog wel enkele tradities behouden. Voor het organiseren van een Paasvuur lijkt de belangstelling te groeien. Wie het écht goed wil doen moet ervoor zorgen dat de aanwezigen dan met zijn en haar allen hand-in-hand er omheen gaan dansen: 3 x linksom en 3 x rechtsom.
De herinnering aan veel oude tradities is vaag geworden en nieuwe tradities ontwikkelen zich daaruit. Zo is het bezoeken van een kerk waar de Johannes Passion of Matthäus Passion van Bach wordt uitgevoerd iets van de laatste decennia. Ook voor niet-christenen.
Er valt dus wat te kiezen of te kniezen: oude volkstraditie, elitaire cultuur of gewoontegetrouw mopperen dat AH met Pasen hetzelfde brood verkoopt als met Kerst.
