Jazeker, afgelopen zaterdagmiddag demonstreerden ettelijke duizenden mensen met grote felheid tegen racisme, fascisme en dus tegen het Forum voor Democratie. In gevestigde media vind je er weliswaar buitengewoon weinig van terug. Reden temeer voor een verslagje, althans voor enkele van mijn indrukken als mededemonstrant. Opvallend waren een viertal zaken, drie positief, een vierde aanzienlijk minder.
1. De omvang. Het betreft hier een jaarlijkse antiracisme-demonstratie rond 21 maart, een datum die door de VN is uitgeroepen als dag tegen racisme. De laatste jaren hield de opkomst niet echt over. Met duizend of vijftienhonderd mensen was het veelal wel bekeken. Dit jaar waren het er beslist meer dan vorig jaar. Veel meer. En dat zwijg je dus lekker dood, nietwaar, NOS? Op jullie website staat níéts over deze demonstratie.
De demonstranten verzamelden zich op de Dam die op een gegeven moment redelijk vol stond. De stoet ging over het Rokin, langs de Munt, en over de Vijzelstraat, vervolgens niet rechtsaf richting het Museumplein zoals ik had verwacht maar linksaf om uiteindelijk op het Jonas Daniël Meijerplein aan te komen. Daar, bij de Dokwerker, het monument voor de Februaristaking in 1941 tegen jodenvervolging, werd de demonstratie afgesloten met sprekers en muziek.
Onderweg, op de Vijzelstraat, ga je af en toe eventjes omhoog om een gracht over te steken. Dan kun je vooruit en achteruit kijken hoe groot de stoet is. Dat deed ik. Zowel naar voren als naar achteren kon ik geen eind aan de stoet zien. Dit was echt een demonstratie van aanzienlijke omvang. Ik denk dat het schokeffect dat de dramatische verkiezingsoverwinning van Forum voor Democratie teweeg heeft gebracht, flinke extra aantallen mensen naar de demonstratie heeft gebracht. Mensen die nu zoiets hadden van: nu kunnen we niet langer passief blijven, nu is het nodig dat we stelling nemen. Deze reactie is een goed teken.
2. De stemming was fel, boos, strijdvaardig. Het was een luidruchtige demonstratie, met voortdurend leuzen. Ik liep in het inmiddels bij deze demonstraties traditionele radicale blok, tussen mensen met vlaggen van Anti-Fascistische Actie AFA en met anarchistenvlaggen en ongetwijfeld geestverwante spandoeken (die ik niet goed heb bekeken, zodat ik niet kan vertellen wat er precies op stond…). Daar klonk “Racisme? Nee! Fascisme? Nee! FvD? Nee nee nee!”, en verder veel van dit type acties bekende leuzen tegen fascisme. Ook het “A-Anti-Anticapitalista!” was niet van de lucht, waarbij na de vierde keer door een handvol mensen “Overthrow the System, Revolution Anarchista!” er achteraan werd geroepen. Die toevoeging bestaat al jaren, maar meestal zijn het slechts enkelingen die dat invoegen in de leus. Nu waren het er beduidend meer.
Vaak weerklonk de leus “Say it Loud, Say it Clear! Refugees are Welcome Here!” Die werd ook als liedje gezongen. En op datzelfde melodietje deden we ook: “Any Time, Any Place, Punch a Nazi In His Face!” Opvallend vaak klonk: “Black lives Matter”, “Trans lives Matter”, “Queer lives Matter”, “Muslim lives Matter!”, waarbij de eerste twee worden – bijvoorbeeld Black Lives’- door een enkeling werden geroepen waarna ene grotere groep ‘Matter!’ roept. Ik had dat in deze vorm nog niet meegemaakt. Goed.
En bij aankomst op het Jonas Daniël Meijerplein zong een handvol mensen:
“If we end capitalism
It will all be so much better
We don’t need no racist assholes
tellin’ us to save us
If we end capitalism
It will all al be so much better
We don’t need green neoliberals
sayin’ please please vote for us”
Dat wordt dan gezongen, zo heb ik me laten vertellen, op een melodietje uit de soundtrack van een Robin Hood-film. Dat ga ik eens checken. Dank aan de kameraden die me hielpen om het te noteren. Er zijn vast meer coupletten denkbaar. Dit liedje mag best vaker klinken.
Opvallend aan deze strijdlustige sfeer: felle en radicale leuzen werden verspreid in grote delen van de demo aangeheven, dan weer een eind naar voren, dan weer meer achterin. Het was beslist niet zo dat het radicale blok dé plek was waar het luid toeging in een verder kalme demonstratie. De hele demonstratie was verre van kalm. Wederom: goed.
3. De menigte was heel divers. Dan heb ik het over leeftijd: veel jonge mensen, aanzienlijk aantallen mensen van mijn leeftijd en naar mijn inschatting nog wel ouder ook, en alles er tussen in. Dan heb ik het over gender en sekse, ik denk dat de vrouw-man-verhouding ongeveer in balans was. Maar dan heb ik het vooral ook over huidskleur en etnische achtergrond. Ik zag meer zwarte mensen dan ik in voorgaande jaren bij dit type demonstraties zag. Het diverse karakter van de menigte was, net als de strijdlust en de omvang van die menigte, een pluspunt, een teken van kracht.
Vaak doen er bij dit soort demonstraties wel mensen met een migratie-achtergrond mee, en dat was nu ook het geval. Maar daaronder waren deze keer relatief veel mensen van Afro-Caribische herkomst, en dat is vaak niet het geval. Aan racisme tegen specifiek mensen van die afkomst werd trouwens ook op het podium expliciet aandacht besteed. De spreekster die op mij indruk maakte was Gilly Emanuels, de winkelierster die door racisten zeer ernstig is getreiterd, om vervolgens voor geweldpleging voor de rechter te worden gedaagd – geweldpleging die zij tegen die gewelddadige racisten zou hebben bedreven! (1) Het hele proces was de boel op zijn kop. Goed dat juist zij een prominente plek in het programma kreeg.
De politieke samenstelling was ook divers. Veel mensen die niet met vlaggen of borden van een club liepen, vele mensen die buiten formele organisaties om demonstreerden, soms met eigengemaakt actiemateriaal. Een bordje met “Getverthierry” sprong er wat dat materiaal betreft, uit. Maar natuurlijk waren er ook mensen die wel organisatorisch of politiek herkenbaar waren. Het blok waarin ik liep, met zijn anarchistische en antifascistische vlaggen en bijbehorende spandoeken. De Internationale Socialisten (IS) met hun borden en hun krant De Socialist met bijbehorende verkoopmensen. Een handvol mensen in GroenLinkse hesjes. Mensen van de SP-jongerengroep Rood. Ik zag ook enkele FNV-vlaggen, en daaromheen werd ook flink strijdlustig gescandeerd.
Opvallend was dat alles vaak lekker door elkaar liep, mensen met de IS-bordjes, zwart-rode anarchistenvlaggen – ik zag ook een zwart-paarse trouwens, een zwarte zonder steunkleur – en de mensen met de FNV-vlag. Zelf liep ik her en der rond, aan het begin en tegen het einde, om pamfletjes uit te delen: “Vrijheid voor Joke Kaviaar/ Freedom for Joke Kaviaar”. Een kameraad deed op de Dam het zelfde. De meeste mensen die ik er eentje aanbood namen er een aan. Een puntje voor de solidariteit.
4. De politie was opvallend en hinderlijk prominent aanwezig. Dat had deels te maken met de verwachting dat er nazi’s zouden opduiken, net als vorig jaar. Fascisten hadden aangekondigd dat ze zouden komen zieken (2). Politie houdt er niet van als antifascisten en nazi’s slaags raken… en beschermt dus vol overtuiging zulke nazi’s tegen ons. En ja hoor, op het Rokin stonden links aan de overkant van de gracht mensen met twee spandoeken, waarvan één meedeelde dat GroenLinks de sponsor was van antifascisten of zoiets. Dat mocht GroenLinks willen, haha. GroenLinksers mogen blij zijn dat ze niet worden weggekeken door radicale antifascisten, het idee dat die antifascisten het voetenwerk voor GroenLinks doen is hilarisch. Maar dat fascisten het zo stellen illustreert hoe fascisten de héle linker- en radicale flank als vijand zien, niet alleen de militante antifascisten. Het illustreert de dreiging.
Natuurlijk maakten wij met leuzen en gebaren duidelijk wat we van die fascisten vonden. Jennen: “’t Is stiiil aan de oooverkant!” Roepen: “1 2 3 4, we willen geen fascisten hier! 5 6 7 8 gooi die nazi’s in de gracht”. En flink wat politie, vooral waar een dwarsstraat de overkant van de gracht met de hoofdbaan van het Rokin verbond. Politie te paard ook, soms vrij dreigend vlakbij onze stoet. Herhaaldelijk zag ik ook groepjes stillen, agenten zonder uniform, van die creepy stoere types met verveeld-chagrijnige blik, lui waarvan je je haast zou afvragen of Holleeder ze aan de politie heeft uitgeleend.
Later in de stoet verdwenen de agenten te paard uit beeld, en zag ik geruime tijd geen uniformvolk meer. Maar rond het Jonas Daniël Meijerplein was er wel weer opvallend veel politie, waaronder een batterij politiebusjes. Bij vertrek richting station zag ik in een zijstraatje van de Jodenbreestraat naar rechts nog meer politie. Onder de busjes her en der ook minstens een ME-voertuig. Dit is niet het patroon zoals we dat op dit soort demonstraties in Amsterdam gewend zijn: meestal houdt de politie zich daar redelijk op de achtergrond bij dit soort op zich redelijk reguliere demonstraties.
Natuurlijk: die nazi’s in de buurt verklaren die politie-inzet deels. Maar de politiemacht zag er toch vaak uit alsof niet wij tegen nazi’s beschermd moesten worden, maar dat vooral die de nazi’s, plus heel Amsterdam, tegen ons, tegen de antiracistische demonstranten dus, moest worden beschermd. Zo groeit Amsterdam toe naar Den Haag, waar dit soort taferelen de norm zijn, maar dan op steroïden.
Punt 4 is een minpunt van de dag, maar laat tegelijk zien dat de autoriteiten ons serieus nemen, in de zin dat ze ons kennelijk toch enigszins als bedreiging zien. Punten 1, 2 en 3 maken duidelijk dat we dat in zekere zin ook zijn. Want een omvangrijke, diverse menigte die één is in al haar verscheidenheid, en die zindert van de antiracistische boosheid, zo’n menigte is ook voor een racistisch gezag inderdaad een potentieel gevaar. En dat was precies het mooie aan deze demonstratie: die omvang, die eenheid in verscheidenheid en die antiracistische kwaadheid.
Nawoord
Welbewust ben ik het bovenstaande gaan schrijven zonder eerst allerlei andere verslagen uit te gaan spitten. Ik wil hier mijn eigen indrukken verwoorden, niet samenvatten wat anderen hebben waargenomen. Niet boos worden dus als ik club X of Y niet heb vermeld terwijl die er wel degelijk was. Ik schrijf hier op wat ik zag, en ik zag niet alles, en ik vind ook niet alles even belangrijk. En ik vergeet ook wel eens wat.
Maar nadat ik bijna klaar was, ben ik toch even her en der op internet gaan kijken. Op de NOS zag ik dus niets. Op nu.nl wel: “Duizenden betogers op de been voor antiracismedemonstratie” , lezen we daar.(3). Op de website van Doorbraak staat echter een fotoreportage die zeer de moeite waard is. De begeleidende tekst noemt ook een aantal: “ruim tienduizend”!(4)
Aan de foto’s in dat verslag, en aan beelden in mijn hoofd die daardoor weer worden opgeroepen, zie ik ook weer hoe politiek divers de demonstratie was, van wat ik dacht dat Cuba-vlaggen waren (5) tot en met bordjes van het Boni Comité tegen Afrofobie. Ongelukkig woord trouwens, alsof het een fobie, een mentale aandoening is, in plaats van gewoon keiharde racistische haat. Maar de expliciete aandacht voor precies ook déze vorm van racisme is meer dan welkom. En mensen hebben het recht hun eigen strijd en onderdrukking te benoemen. Misschien moet ik aan dat woord gewoon maar wennen.
Boni was trouwens een Marroon-verzetsstrijder die het het Nederlandse gezag in de kolonie Suriname buitengewoon lastig gemaakt heeft. Dat is allemaal stof voor weer aan ander artikel, maar het mag hier best eventjes worden vermeld, nietwaar? De NOS doet het immers niet…
Noten:
3 “Duizenden betogers op de been voor antiracismedemonstratie”, Nu.nl, 23 maart 2019
5. Wijziging en noot, 24 maart, 12.07 uur: Hier stond eerst: “van
Cuba-vlaggen”. Een oplettende lezer vroeg me of ik daar wel zeker van was.
Betrof het niet vlaggen van West-Papua die daar nogal op lijken? Checken
op de Doorbraak-fotoreportage, met behulp van meegestuurde plaatjes, gaf
uitsluitsel. Het betrof inderdaad de vlag van West-Papua. Het verschil?
Beide vlaggen zijn blauw-wit horizontaal gestreept. Het verschil? Bij de
vlag van Cuba bevindt zich links een rode driehoek met een witte ster er
in, bij die van West-Papua een rood rechthoek, eveneens met zo’n ster. Ook
telt de vlag van Cuba minder strepen. Vandaar de tekstwijziging. Excuus,
aan de vlaggendragers en aan de lezers. En dank aan de oplettende
meelezer.
