Vier Dag van de Mensenrechten op 10 december

Normen en waarden, daar moeten we ons aan houden. Herman Heinsbroek, minister in Balkenende I, het meest rechtse kabinet sinds de dagen van Arthur Seys-Inquart, kwam op deze lumineuze gedachte. Jan Peter Balkenende omarmde Heinsbroeks idee en wilde over het onderwerp een brede discussie initiëren. De discussie is nooit goed van de grond gekomen. Wellicht zijn de normen en waarden van Balkenende zo verrot dat zijn idee op dat moment wel doodgeboren moest zijn.

Inmiddels zijn we ruim tien jaar verder. De huidige normen en waarden gaan de richting op van abnormaal en waardeloos; racisme is bon ton. Zo lijkt het erop dat de geplande discussie niet zonder waarde was, ondanks de figuur van Balkenende. We hebben ankerpunten nodig.

UVRM
Ankerpunten kunnen we vinden in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM). Op 10 december 1948 werd de verklaring door de Verenigde Naties aanvaard. Zonder tegenstemmen is ze aangenomen met maar 8 onthoudingen, waaronder die van de Sovjet-Unie, Zuid-Afrika en Saoedi-Arabië. Opmerkelijk hierbij is dat de Sovjet-Unie niet meer bestaat, in Zuid-Afrika een geweldloze revolutie heeft plaatsgevonden en Saoedi-Arabië zijn eigen ondergangsdemon heeft gecreëerd in de vorm van Islamitische Staat.

De UVRM geeft aan iedereen een krachtig signaal af. In de mensenrechtenverklaring staan minimale regels over hoe mensen zich dienen te gedragen jegens elkaar. De normen en waarden daarin vervat gelden universeel zonder uitzondering. Met de mensenrechten in de hand kun je kritiek leveren op PVV’ers met hun voortdurende aanvallen op de vrijheid van godsdienst en op VVD’ers Stef Blok, Klaas Dijkhoff en Joost Taverne. Je kunt tevens de detentie van willekeurige ongelukkigen in Guantanamo Bay bekritiseren, maar ook Islamitische Staat en de uitgevoerde afschuwelijke onthoofdingen. Er bestaan weliswaar verschillen in gradaties tussen genoemde gevallen maar hun intentie is hetzelfde: een aanval op mensenrechten.

Herdenken
Minder sterke signalen, ofschoon goedbedoeld, geven de talloze herdenkingen. De belangrijkste in Nederland is op 4 mei: de Nationale Dodenherdenking. Volgens de officiële lezing: tijdens de Nationale Herdenking herdenken wij allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.

Ik vind het sneuvelen van militairen bijzonder zielig. Evengoed wanneer ze door een Nederlandse regering op een foute missie zijn gestuurd. De laatste rampzalige uitzending was die naar Afghanistan. In een grotendeels analfabeet land is het onmogelijk om met militaire middelen een democratie op te bouwen. De poging hebben de bewoners terecht ervaren als brute buitenlandse machtsuitoefening. Maar erger nog dan Uruzgan en Kunduz was de koloniale oorlog – eufemisme: politionele acties – in voormalig Nederlands-Indië na WO-II. Dit terwijl Nederland net was verlost van een buitenlands nazistisch juk.

Wat is het doel van dit soort herdenkingen? Ik kan met betrekking tot de Nationale Herdenking zelfs denken aan de gevallen Nederlandse oostfrontstrijders – die behoren eveneens tot de militairen die sinds het begin van WO-II zijn omgekomen – en betreuren dat Hitler niet won. Dat is natuurlijk niet de opzet van de herdenking, maar toch past dat in de definitie van herdenken volgens de officiële wijze. Ik betwijfel daarom hoe langer hoe meer het nut van de opzet. Die geeft geen richtsnoer voor moreel handelen.

Demonstratie
Viering van de Dag van de Mensenrechten lijkt zinvoller dan herdenkingen. De mensenrechten zijn vervat in 30 artikelen en iedereen met een humane intentie kan ervoor strijden dat ze wereldwijd gerespecteerd worden. Als je niet zo van feesten houdt, kun je ook demonstreren en eisen dat een verbod op de doodstraf in de verklaring van de UVRM komt. Iedereen maakt fouten, ook de meest zorgvuldige rechters. Wat is nochtans schrijnender dan om niets ter dood veroordeeld te worden?

Tot nog toe gaat de Dag van de Mensenrechten haast onopgemerkt voorbij. Ik roep vooral links op om zich sterk te maken voor een uitgebreide viering van de dag. Een eerbetoon dat aangeeft wat minimale eisen zijn voor een humane samenleving.