In honderden artikelen, zo niet meer dan duizend keer heb ik gelezen dat in Europa dringend een nieuwe linkse politiek nodig is. Willekeurig geef ik een voorbeeld van professor Gerhard Bosch die meent als nieuws op Social Europe te moeten herhalen: ‘Deze afwezigheid van een [sociaal] programma is alarmerend en moet urgent hersteld worden want zonder overtuigende hervormingsagenda kan de machtsverdeling niet worden veranderd.’ Ofschoon de beste professor daarin gelijk heeft, schiet je weinig op met de constatering alleen. En ik word een beetje mies van dit telkenmale geëchode inzicht. Een hint over hoe je de linkse impasse denkt te doorbreken zou welkom zijn.
New Deal
Helemaal toevallig is de keuze van Bosch’ artikel op Social Europe ook weer niet. Het daaropvolgende artikel is van Yanis Varoufakis die met DiEM25 juist wel een alternatief poogt te ontwikkelen. De poging is in ieder geval zeer positief en lovenswaardig. In februari zal DiEM25 haar stimuleringsplan voor Europa, een Europese ‘New Deal’, presenteren. Varoufakis somt vijf doelstellingen van het plan op: groene investeringen op grote schaal; garantie op werk in iedere lidstaat; een anti-armoede fonds; een basisdividend op kapitaal voor iedereen; bescherming tegen dakloosheid.
Die doelstellingen zijn hooggegrepen, wat afbreuk doet aan de geloofwaardigheid. Maar nog teleurstellender is wat hij opmerkt over de politieke route naar deze ‘New Deal’.
In tegenstelling tot Franklin Delano Roosevelts originele New Deal uit de jaren dertig moet een Europese New Deal worden gerealiseerd zonder het instrumentarium van een functionerende federatie, en in plaats daarvan vertrouwen op de bestaande instituties van de EU.
[vertaald uit het Engels]
Wantrouwen
Dat vertrouwen is bizar. Een klein jaar geleden in verkort weergegeven passage uit een interview met Varoufakis zei hij nota bene:
Dus we hebben regeringen, politieke partijen ter verkiezing in Frankrijk, Duitsland, Griekenland, enzovoorts. Ze doen allerlei beloften. Ze worden gekozen. Maar ze hebben geen instrumenten om beleid echt te implementeren. Daarom ontstaat er een verwijdering tussen politici en volk. En wanneer beslissingen in donkere kamertjes worden genomen door hen die nooit verantwoording afleggen, ergens tussen Frankfurt en Brussel, plegen deze beslissingen – omdat ze nooit worden gecontroleerd door democratische processen – extreem slecht te zijn, temeer omdat ze de verkeerde vragen stellen. Ze vragen niet: ‘Hoe kunnen we het leven voor Europeanen verbeteren?’ De vraag die ze gewoonlijk stellen is: ‘Hoe kunnen we pretenderen dat ons beleid tot nog toe niet heeft gefaald?’ Het resultaat is dus een bekrachtigingsmechanisme van meer autoritarisme en slechtere economische prestaties.
In dit interview analyseerde hij nog uitstekend de werking van de huidige EU. Waarvandaan komt nu ineens vertrouwen? Ongelooflijk. Wantrouwen past bij de EU zoals ze nu functioneert. Om de EU linksom te veranderen en te democratiseren is een federatie nodig. Dat wil niet zeggen dat federalisme een panacee is. Slechts de al bijna zeventig jaar in de marge opererende federalistische beweging in Europa gelooft daarin. Nee, het gaat om linkse politiek. Daarvoor heb je internationale solidariteit nodig. De uitdrukking daarvan is een democratische federatie. Dat betekent dat linkse strijd tegelijkertijd een strijd voor een Europese federatie impliceert. Dit idee mag dan voor de modale burger een ver-van-zijn-bedshow lijken, als op grond van gedegen analyses dit toch de beste optie biedt tot linkse politiek in Europa, moet je eraan vasthouden.
Grote lijn
De grote lijn in de analyses is in principe niet zo moeilijk. Europa kan het snelst uit z’n economische impasse komen door vooral de minder ontwikkelde regio’s te stimuleren. In de lidstaten uit het voormalige Oostblok zijn er volop mogelijkheden. Stijging van de welvaart in de minder ontwikkelde gebieden stimuleert ook de westelijke lidstaten omdat iedereen profiteert van een economische boom. Teneinde gecoördineerd beleid op poten te zetten om dat te bereiken is centrale aansturing nodig. Dit laatste lukt zeker niet met de huidige verdeelde EU die als gevolg van haar inertie steeds verder desintegreert en wat erger is: fascisme faciliteert.
Pingback: Een half jaar Griekenland als lakmoesproef voor links | Krapuul