Terug naar de koffer met het linkse boek – het einde van de Rooie Rat

Een boekhandel als de Rooie Rat in Utrecht was het resultaat van de actiebeweging zoals die in de late jaren zestig en de jaren zeventig op gang was in Nederland en elders. In Utrecht was de kelder onder het stadhuis zowaar het knooppunt voor een belangrijk deel van de genoemde periode, de Raadskelder. Een geschiedenis hiervan is hier te lezen. De verhuizing naar een echt pand op Een Goede Locatie ging gepaard met een verbreding van het assortiment, dat was dan de trend van de jaren tachtig. Alleen op “het linkse boek” kon je niet meer de boel draaiende houden. Tot op het punt waar we nu beland zijn – “het linkse boek” in Nederland is zo goed als uitgestorven. Een “linkse boekhandel” moet het voor de inhoud hoofdzakelijk hebben van niet-Nederlandse titels en van een steeds verder uitdijend antiquariaat. Het heersende vertoog in Nederland is niet alleen zomaar “rechts”, het is ultrarechts. Een ultrarechts dat tevens volstrekt anti-intellectueel is (wat niet vanzelf spreekt of sprak) – men zal toch maar de schrijfsels van Bosma serieus lezen…

Ik geloof niet zo in de ontlezing bij kritische studenten en wie geacht kan worden in deze categorie te vallen. Maar de Nederlandse Lente zet nog niet door en mocht dit wel zo zijn dan is het voor de Rooie Rat te laat. RR gaat door zoals hij/zij begonnen is: met een boekenkoffer langs eventueel zelf te organiseren bijeenkomsten. Een centrum als de Raadskelder van toen zou mooi zijn – maar dan onafhankelijk van de grillige goedwillendheid van een overheid. De “tucht van de markt” zal er vanzelf voor zorgen dat zo’n centrum niet centraal gelegen zal zijn. Het hoort niet uit te maken. De koffer – zo is Het Fort van Sjakoo, waar ik jaren aan verbonden ben geweest, ook begonnen – de koffer of liever de buigzame reistas van Bas Moreel, die met hoofdzakelijk anarchistische boeken door het land trok en wiens voorraad toch eigenlijk ook een vaste plaats moest hebben. Die is er nog en voorzover ik weet – Bas is al lang geleden gestopt met zijn handel – gaat het nog steeds behoorlijk. De oudste van de soortgenoten, de Nijmeegse Oude Mol, gaat het onder een “voorheen”-verwijzing naar ik begrijp ook niet slecht.

Ik heb zelf het een en ander aan herinneringen aan de Rooie Rat, ze gaan ruim veertig jaar terug, zijn niet allemaal positief en zo hoort het misschien ook. Het is wel de laatst overgebleven reden om in Utrecht te winkelen, overigens niet om speciaal naar de stad toe te gaan want ik moet natuurlijk loyaal zijn aan het Fort van Sjakoo. Gisteren was DE uitzondering. Platenwinkel Da Capo was al eerder verdwenen, een eindje verder op de Oudegracht, door de dood van de makker die de winkel dreef. En De Slegte met zijn speciale tussenverdieping voor filosofie en theologie waar vaak bijzondere boeken te vinden waren is ook weg. (Nee, die was niet “subcultureel” maar bediende wel “dat marktsegment” – vreselijke taal sla ik uit…).

De winkel is al behoorlijk onttakeld. Op het nieuwe assortiment krijg je 50% korting en op het antiquariaat zelfs 75. Daar doe ik het niet voor, deze laatste visite. Heimelijk hoop ik dat het boek van Van der Leeuw dat mij de vorige keer te duur was er nog zal zijn. Wie interesseert het Praktisch Idealisme verder? Een lapsus memoriae maakt dat ik niet op zijn naam kwam en nu ik even “elders” te rade ga zie ik dat dit het meest bezochte artikel op mijn eigen site is. Het was er dan ook niet meer.
Of die koffer ooit weer uitgroeit tot een winkel, we zullen zien.

Toen ik voor het eerst terugliep van de Raadskelder was de Stationswijk er nog, die kon je niet missen op weg naar het station, de naam zegt het al. Er werd wel al gesloopt want er moest een enorm winkelcentrum komen. Dit wordt nu op zijn beurt alweer grotendeels gesloopt wat alweer ingewikkeld omlopen met zich meebrengt. De door de overheid gefaciliteerde Markt kent zo zijn lotgevallen.

De site van de Rooie Rat, de uitgelichte boeken zijn er niet meer.