Vorige week vrijdag, 24 september 2021, vond wederom een wereldwijd klimaatprotest plaats van vooral scholieren en andere jonge mensen. Deze protesten en schoolstakingen waren in 2018 gelanceerd door scholieren als Greta Thunberg. Onder druk van corona was het in 2020 en een groot deel van 2021 niet goed te doen, deze optochten. Nu zijn ze hervat, en dat is goed om te zien en mee te maken. De urgentie is er alleen maar groter op geworden.
De protesten vonden weer in zeer veel landen plaats. Joop.nl (1) komt met videobeelden uit onder meer Japan, Schotland, Turijn en Rome in Italië, uit Kenia en uit Kaapstad in Zuid-Afrika, en uit Berlijn waar Greta Thunberg de menigte toesprak. Common Dreams komt met nog meer (2)en noemt actie in onder andere Pakistan – in de regio Beloetsjistan, om precies te zijn – , de Filipijnen, in Bangladesh.
Common Dreams geeft ook de zes eisen weer achter de maar liefst 1200 acties die op de dag in het kader van Fridays for Future waren georganiseerd. Onder die eisen zien we het drastisch terugdringen van CO2-uitstoot in rijke industrielanden door met investeren in fossiele brandstoffen te kappen; de erkenning van een klimaatschuld door die landen, waar onevenredig veel is en wordt uitgestoten aan broeikasgassen; maar ook erkenning van de impact die de klimaatcrisis heeft op biodiversiteit, een pleidooi voor erkenning van de rechten van klimaatvluchtelingen en de verdediging van de rechten van inheemse bevolkingen. Opvallend in de lijst is een pleidooi voor een rechtvaardig covid-herstelbeleid, inclusief het opschorten van intellectuele eigendomsrechten wat betreft vaccin-technologie en dergelijke. Dat opschorten had van mij ook schrappen mogen zijn, maar dat klimaatactivisten tegelijk rechtvaardig covid-beleid hoog op de agenda zetten, is wel heel goed.
Common Dreams bericht: ‘Jonge mensen gingen vrijdag wereldwijd bij honderdduizenden de straat op om een klinkende boodschap af te geven aan wereldleiders: “de klimaatcrisis wordt erger, en alleen radicale actie zal genoeg zijn om een catastrofe af te wenden en een rechtvaardige en duurzame toekomst voor allen veilig te stellen.”’ Ik vrees dat het voor het voorkomen van rampen al te laat is trouwens. Catastrofe afwenden gaat niet meer, de catastrofe enigszins beperkt houden kan echter nog wel degelijk. En het is goed om te zien dat grote aantallen mensen in vooral nieuwe generaties van die noodzaak zijn doordrongen. Enthousiaste deelname aan de protesten is hoognodig, juist ook door anarchisten – maar daarbij nemen we als anarchisten maar beter wel graag wat kritische inzichten mee, als bijdrage aan de strijd.
Belangrijk in de oplevende klimaatstrijd is wel de politieke houding die daar domineert. Die wordt nog steeds gekenmerkt door het aanspreken van autoriteiten, die we via actie dan om moeten turnen. We zien dat idee bij Greta Thunberg, maar ook bij Exctinction Rebellion dat radicaler actievormen bepleit, met burgerlijke ongehoorzaamheid als ‘disruptieve actie’, maar dat een zelfde pleidooi aan leiders houdt: doe iets! De actie komt enigszins van onderop, maar de blik is helaas omhoog gericht. Alsof daar redding vandaan zal komen als we maar hard genoeg roepen en strijden.
Laten we Greta Thunberg zelf even het woord geven. Ik hou de weergave van Joop.nl aan.(3) Thunberg sprak in Berlijn, en maande de mensen vooral aan om te gaan stemmen. Realistisch genoeg zei ze erbij: ‘Maar alleen stemmen is niet genoeg.’ Ze vervolgde: ‘Als we ons van een veilig heden en toekomst op Planeet Aarde willen verzekeren moeten we actieve democratische burgers zijn en de straat op gaan zoals vandaag.’ De burgerschapstaal kan me gestolen worden, maar hoe ze het vertaalt in de noodzaak tot actie is natuurlijk uitstekend.
Maar dan: ‘We moeten de straat op blijven gaan en we moeten van onze leiders blijven eisen dat ze echte klimaatmaatregelen nemen’ Hier is de blik omhoog gericht, naar ‘onze leiders’ die uiteindelijk de klus moeten klaren. Wat als ze het vertikken? Wat als ze deel uitmaken van een machtsstructuur die de benodigde maatregelen gewoon onmogelijk maakt of er een kwaadaardige, autoritaire draai aan geeft waarna het klimaat gered gaat worden door de bevolking te reglementeren en verder te onderwerpen? ‘We mogen nooit opgeven, er is geen weg terug.’ Prima. ‘We kunnen het nog steeds keren, mensen zijn klaar voor verandering’. Mensen misschien wel, maar vallen ‘onze leiders’ daar onder? ‘We willen verandering, we eisen verandering.’ En je laat de verandering uiteindelijk over aan precies die leiders die er geen enkele blijk van geven daartoe bereid en instaat te zijn.?
Ze sluit dan af met: ‘En wij zijn de verandering’. Ja! Precies! Het hangt van ons zelf af, als actievoerders. Maar het helpt om dan als hefboom voor die verandering niet langer ‘onze leiders’ aan te wijzen, maar ons als gezamenlijke actievoerenden zelf. Die leiders van ‘ons’ sluiten met vertraging en onder zware druk misschien af en toe een kolencentrale. Wij kunnen dat echter uitstekend zelf, en in tegenstelling tot ‘onze leiders’ worden wij daarbij niet bij voorbaat ingekapseld door een kapitalistisch systeem dat zal moeten sterven opdat de planeet kan leven.
Het is hoognodig dat klimaatactivisten – het geldt voor Greta Thunberg, maar het geldt dus ook voor Extinction Rebellion – hun focus verleggen. Het is nodig dat klimaatactivisten niet langer de machthebbers als potentiële redders moeten presenteren die we vermanend via onze demonstraties en zelfs burgerlijke ongehoorzaamheid moeten toespreken, maar dat we die leiders zien als aanvoerders van een vijandelijke macht die met vloedgolven van directe actie dienen te worden verslagen en weggevaagd. De ‘system change’ die we bepleiten, en ook het ‘Uproot the System’ – kennelijk een actiemotto op 24 september – kunnen nu eenmaal niet komen van precies diegenen die status, macht, rijkdom en zelfbeeld onverbrekelijk met dat kapitalistische systeem verbinden dat veranderd, nee ontmanteld dient te worden.
Maar al deze punten die ik maak, hebben pas waarde in de strijd en niet ernaast. Wat ik aan anarchistische kritiek naar voren probeer te brengen, hoort middenin de bredere en aanzwellende golf van klimaatprotesten te klinken, een golf die best verder mag aanzwellen. Vandaar dat ik ook zonder tegenzin melding maak van de grote Klimaatmars in Amsterdam op 6 november 2021.(4) Hopelijk loop ik daar zij aan zij met veel van de mensen die dit lezen.
Noten:
1 ‘“Geen enkele partij doet voldoende voor het klimaat”’, Joop, 24 september 2021, https://joop.bnnvara.nl/nieuws/geen-enkele-politieke-partij-doet-voldoende-voor-het-klimaat
2 Jake Johnson, ‘Hundreds of Thousands Take To Streets Worldwide for ‘Uproot the System’ Climate Strikes’, Common dreams, 24 september 2021, https://www.commondreams.org/news/2021/09/24/hundreds-thousands-take-streets-worldwide-uproot-system-climate-strikes
3 ‘“Geen enkele partij doet voldoende voor het klimaat”’, Joop, 24 september 2021, https://joop.bnnvara.nl/nieuws/geen-enkele-politieke-partij-doet-voldoende-voor-het-klimaat
4 Klimaatmars 2021, https://klimaatmars2021.nl/
- Ook verschenen bij PeterStormt
- Uitgelichte afbeelding: banner Fridays for Future Nederland op Facebook
