Speculaas- en andere vaederlandsche vlaede

De wind slaat in de bomen
Het ritselt in ’t struweel
Nu zal hij spoedig komen
De koek met erin kaneel…

Weer eens wat anders, laten we wel wezen. Ik heb een tijdje in de Belzjiek gewoond en verdomd als het niet waar is, waar ik liep begon het zachtjes te regenen – en dat in een verder schitterende zomer. Ik noemde mij soms dan ook Zwadke Cornelisz, maar bij de zuiderburen/taalgenoten is het taalmeesterschap van Toonder niet welkom en dus onbekend. Niemand begreep waarnaar ik verwees.
Ik kocht er eens een behoorlijk zeldzaam stripboek van Toonder voor ene euro, sprak er bij de kassa mijn verbazing over uit en kreeg te horen: “Awel, da’s Ollands he, dat loopt hier niet”. Ik verontwaardigd: Toonder komt uit Groningen, dat is beslist niet Holland. “Da’s voor ons gelijk. Een Ollander.”
Met die Grootdietsche eenheid wordt het niks. Godzijdank.

Maar ik ga geen recept geven voor koek met kaneel erin, maar voor speculaasvla. Een toetje dat ik zo’n kleine kwarteeuw geleden ontwikkeld heb, nooit patent op heb aangevraagd en dat sindsdien wel op de schappen te vinden is geweest. Niet als blijverdje overigens. Misschien iets te exotisch voor de Nederlandse smaak. (Net als choco-cocosvla, waar wij grootverbruikers van waren, maar misschien de enige?)

Het makkelijkst is het kant-en-klare speculaaskruiden te kopen, anders moet u alle losse onderdelen in huis hebben en zelf mengen. Overigens komen alle kruiden die speculaas tot speculaas maken uit voormalig Nederlandsch-Oost-Indië, dus ga maar na hoe goed-vaederlandsch het is.
(4 delen kaneel, 2 delen geraspte notemuskaat, 1 deel foelie, 1 deel gemalen kruidnagel – aan het werk als u het zelf wilt samenstellen).
Speculaaskruiden dus.

Het basisrecept voor zelfgemaakte vla:
– een aantal royale eetlepels aardappelzetmeel, maiszetmeel, custardpoeder of een soortgelijk bindmiddel
– volle melk (schift minder gemakkelijk dan halfvolle, en magere is echt uit den boze)
– suiker naar smaak of opnemingsvermogen (er zijn nogal wat diabeten vandaag de dag). Kan ook vervangen worden door vanillesuiker, waarvan aanmerkelijk minder benodigd is.

Breng de melk bijna aan de kook, gebruik iets ervan om apart het bindmiddel met de suiker op te lossen en voeg het bindsel toe aan de melk, die liefst niet helemaal aan de kook komt.
Hoeveelheden van de ingrediënten zijn een kwestie van smaak en hoeveel liefhebbers m/v er zijn. Drie flinke eetlepels bindmiddel zijn voor een halve liter wel genoeg, maar het is ook een kwestie van smaak en hoe dun of dik je het mengsel dat de vla wordt wilt hebben.
Had ik al verteld dat bij de custard of het andere bindmiddel een ferme scheut speculaaskruiden toegevoegd diende te worden? Zo neen; dan krijgt u wat in Nederland als vanillevla in de handel is, het populairste, en ik begrijp werkelijk niet waarom, want er komt zelfs geen vanille aan te pas (maar zelfgemaakt is toch authentieker en lekkerder). Omdattie goedkoop is? Ik vrees het ergste…
Zoja: je hebt speculaasvla.

Roer het mengsel door de bijna-kokende melk (je hebt de pan even van het vuur gehaald), breng deze opnieuw net niet aan de kook en als het mengsel dat je steeds blijft roeren dikker wordt kun je het van het vuur halen en liefst meteen in schaaltjes gieten. Een klein laagje suiker eroverheen helpt tegen velvorming, maar allez – het is wel zo authentiek om dat er wel op te hebben! Zelfgemaakt, met echt vel!
Laten afkoelen buiten de koelkast. Als de vla is afgekoeld kan hij de koelkast in, als u het volhoudt er niet aan te beginnen.
Als hij te stevig is om hem vla te noemen heet hij pudding. Goed, niet?

Je kunt in plaats van speculaaskruiden natuurlijk ook cacaopoeder mengen, of instantcacaopoeder gemengd met suiker, dan laat je de suiker weg: chocoladevla.
Rasp een echt vanillestokje en roer het erdoorheen: echte vanilevla zoals je die niet uit de schappen haalt.
Heel voorzichtig toevoegen en nooit laten koken: druppeltjes citroensap, en ziedaar: citroenvla. Tegen het schiften moet je constant hard blijven roeren. Je kunt er ook citroenrasp uit een potje in doen, dan schift het mengsel zeker niet en je kunt de suiker achterwege laten. Van kristalsuiker heb je voor citroenvla van echte citroen tamelijk veel nodig.
Zelfs de dierbare allang weer verdwenen chocococosvla is eenvoudig zelf te maken. Naast de cacao zelfgeraspte santen of gemalen kokos toevoegen, simple comme bonjour. Alle ingrediënten naar smaak, niet te veel, niet te weinig.

De hoeveelheden zijn een kwestie van zelf uitzoeken, met vallen en opstaan kom je er. Mijn lief heeft bij zelfgemaakte vla op de studentenflat eens gezegd: met echte ananasjes, om de niet-opgeloste klonten te bemantelen. Vla om op te kauwen. Het is in huize Van der Kluft een gevleugeld woord geworden.
Je krijgt er vanzelf slag van en vaederlandscher dan vlae kan het eigenlijk niet…