De protesten tegen een staatsbegrafenis voor de oorlogszuchtige en vermoorde rechtse Japanse ex-premier Shinzo Abe waren opvallend en aanzienlijk. Volgens de BBC tonen peilingen aan dat een meerderheid van de bevolking dit niet wil. Want Abe heeft als premier het grootste naoorlogse Japanse taboe geschonden: het gebod in de Japanse grondwet om het leger nooit in te zetten in het buitenland. Hij ontkende ook jarenlang het bestaan van sexslavinnen uit WO-II. Dat waren vooral Koreaanse, Chinese maar ook Indonesische en Nederlandse vrouwen.
Toen op 6 en 9 augustus 1945 de kernbommen vielen op Hiroshima en Nagasaki, stierven daardoor naar schatting 130-220.000 Japanners. Vele tienduizenden bleken stralingsziekte op te hebben gelopen. Maar een blijkbaar vrij duurzaam ander neveneffect bleek de nogal algemene afkeer van oorlog die in Japan ontstond – behalve in rechtse kringen.
Dit pacifisme betekende zeker geen algemene afkeer van geweld, maar is toch uniek. Geen ander land ter wereld heeft voor zover mij bekend een grondwet – ik ken alleen de Nederlandse – met een regel die acties van het leger beperkt tot eigen grondgebied. Hadden wij dat maar….
Maar er is meer aan de hand met Abe.
In 2006 bezocht hij, toen officieel woordvoerder van de regering, het Yasukuni-monument. Dat is net zoiets als een Nederlandse minister die meedoet aan het kransleggen op het nazikerkhof Ysselsteyn hier – waar o.m. zware folteraars en de deporteur van Anne Frank liggen. Daar op Yasukuni liggen namelijk een aantal bekende, zware Japanse oorlogsmisdadigers begraven. Geen enkel fatsoenlijk mens wil daar dus levend aangetroffen worden. Abe wel. Hij is ook naar een herdenking op Pearl Harbor geweest, dat weer wel, samen met Obama. Maar zoals dat gaat: hij heeft zich nooit geëxcuseerd voor Yasukuni. Hij bleef een havik.
Nog meer? Jazeker. Nu komt het eigenlijk.
De Japanse fascistische en uiteraard sterk nationalistische agressie vanaf ongeveer 1880 tot 1945 verschilde op één punt volkomen van het nazisme: de heersende Japanners minachtten álle andere volkeren, niet één in het bijzonder. De paar toevallige Joden in het land of de Japanse bezette gebieden tijdens WO-II hadden niets antisemitisch te vrezen. Ze kregen bijvoorbeeld in de Jappenkampen in Indonesië een ‘gewone’ slechte behandeling.
De minachting voor alle buitenstaanders leidde tot dwangarbeid van mannen en vrouwen. Wat vrouwen betreft, waren het vooral Koreaanse vrouwen die als dwangprostituees moesten werken, plus Chinese (De Japanners hadden al in 1900 heel Korea bezet en vanaf 1930 Mantsjoerije). Maar ook.. Indonesische en Nederlandse.
Abe heeft ondanks heftig en onophoudelijk en ook officieel Koreaans aandringen nooit zijn excuses gemaakt voor die dwangprostitutie. De vrouwen zijn bekend geworden als ‘comfort women’. Uit Korea zijn er tienduizenden vrouwen misbruikt, en in totaal tussen 50-en 200.000. Maar premier Abe wilde er in 2007 totaal niet aan: hij ontkende keihard dat het Japanse leger dwangprositutees had gebruikt. Naar schatting waren er ongeveer 4-500 Europese Nederlandse vrouwen bij. De vermelding verdween zelfs uit de Japanse geschiedenisboeken voor scholen. Dat duurde tot 2017. Japan-kenner dr Ethan Mark van de Universiteit Leiden wees er een paar dagen geleden in een radiointerview ook nog op.
Onder veel internationale dwang moest Japan bij gelegenheid wel buigen, en betaalde aan aantal malen vergoedingen. Abe sprak uiteindelijk excuses uit in 2017. Organisaties van Koreaanse sexslavinnen hadden na 2011 tegenover de Japanse ambassade in Seoul een standbeeld geplaatst van een zittende sexslavin. Kopieën verschenen ook in Koreaanse wijken en Japanse instellingen in de VS en zelfs in Berlijn in 2020. Die standbeelden heten nu ‘Statue of peace’. Dat werkte prima: vonden de Japanners wereldwijd meestal erg niet leuk.
De bekendste Nederlandse dwangprostituee en later activiste tegen sexslavernij, was Jan Ruff O’Herne (1923–2019). Ze leefde na de oorlog in Australië. Wonderlijke moed om in het volle licht van de publiciteit en in het aangezicht van je kinderen en kleinkinderen dit te erkennen.
– Uitgelichte afbeelding: By Sakaori (talk) – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=17985090
