Door Asmid Bishara
Afgelopen week citeerden Amerikaanse en Russische media verklaringen van de Russische president Vladimir Poetin waarin deze de Amerikaanse Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump de hemel in prees.
“Hij is ongetwijfeld een intelligent en getalenteerd mens”, zei Poetin, eraan toevoegend dat Trump “een uitzonderlijke persoonlijkheid” is. Trump was opgetogen over alle lof en liet zich op zijn beurt lovend uit over Poetin.
Eerder al had Trump een beroep gedaan op de VS om de Russische interventie in Syrië te steunen en samen te werken met Moskou in de strijd tegen het “terrorisme”.
Het wederzijdse geslijm tussen de spion-die-president-geworden-is en de miljardair-zakenman is geen toeval. Hun mening over Syrië wordt gedeeld door Marine Le Pen en andere extreemrechtse Europese politici.
“NEO-RECHTS”
Kenmerkend voor dit “Neo-Rechts” is het streven naar beperking van immigratie, het demagogisch inzetten van islamofobie om stemmen te winnen en bewondering voor Israël.
De meest prominente gedeelde waarden onder deze voorstanders van “Neo-Rechts” zijn demagogisch nationalisme, een nostalgisch verlangen naar nationale glorie en het streven naar een sterke staat. “Neo-Rechts” schijnt ook te denken dat democratie niet geschikt is voor niet-westerse landen. Het gelooft dat een dictatuur het beste bij het “Oosten” past en dat Rusland zelf het meest gebaat is bij een autoritair bewind.
“Neo-Rechts” gelooft dat Westerse naties omwille van het nationale belang gewoon zaken moeten doen met dictatoriale regimes. Het definieert als “terroristisch” iedereen die zich verzet tegen regimes in het Midden-Oosten die het Westen vriendelijk gezind zijn, onafhankelijk van de aard van het betreffende regime.
Het fenomeen Trump
In feite vertegenwoordigt Donald Trump het type populistische politicus dat niet zozeer zijn retoriek aanpast aan de mening van “eenvoudige mensen”, als wel de mentaliteit van die mensen perfect tot uitdrukking brengt. Hun mentaliteit komt over als simpel en ongecompliceerd: twee kroegvrienden die samen in een bar in de VS de wereld onderverdelen in goed en slecht, winnaars en verliezers. Intellectuelen worden door dergelijke mensen veracht omdat ze zaken “te ingewikkeld” maken. 
Ze accepteren de raad van technische deskundigen en wetenschappers op het gebied van techniek en natuurwetenschappen, maar zien wetenschap uitsluitend in instrumentele termen. Wetenschap en techniek zijn louter middelen om de natuur en de wereld te beheersen, ethische vragen over bijvoorbeeld kernbewapening en het milieu spelen geen rol.
In dezelfde geest zien deze populisten liberalen als huichelaars en zijn ze van mening dat het voorrang verlenen aan humanitaire overwegingen boven politieke belangen de natie verzwakt in haar strijd tegen haar vele vijanden.
De massamedia zijn zodanig gestructureerd dat ze het werk van dit type politicus aanmerkelijk eenvoudiger maken. Massamedia zijn boven alles geïnteresseerd in sensatie en snelle soundbites, iets waar dergelijke politici hen in ruime mate van voorzien. Massamedia eisen demagogie. Ze zien succes als een waarde en faam als de belichaming van succes, waarmee ze populistische politici in dekaart spelen.
Onheilige Alliantie
Tussen dit nieuwe extreem-rechts en het Russische 19e eeuwse rechts-nationalistische wereldbeeld is een bondgenootschap ontstaan. In een nog niet zo ver verleden waren Westerse populistische politici fel gekant tegen een detente tussen de VS en de Sovjet-Unie. De bevolking angst aanjagen mbt de “dreigende expansie” van het communisme was onder dergelijke politici een vast ritueel.
Waar ze vroeger een gemeenschappelijke vijand vonden in “het communisme”, vinden ze die tegenwoordig in de islam en in moslims. En op dit punt vinden ze een bondgenoot in een van de belangrijkste symbolen van extreem-rechts in de moderne wereld, de Russische president Vladimir Poetin.
In feite behoort Poetin niet tot “Neo-Rechts”, dat in het Westen haar retoriek heeft aangepast aan de eisen die het democratische leven stelt. Zo heeft Marine Le Pen bijvoorbeeld het discours van haar vader gemoderniseerd en heeft rechts in Duitsland een aantal uitgangspunten van vredesgroepen en de milieubeweging overgenomen.
In Rusland waren democratische verworvenheden echter geen onderdeel van het dominante discours en was er dus ook geen noodzaak voor Poetin zijn eigen betoog aan te passen. Integendeel: Poetin’s retoriek is een combinatie van revanchistisch Russisch nationalisme en 19e eeuws kapitalisme, zonder enig respect voor mensenrechten en met een ongecontroleerde exploitatie van het milieu. Het ziet de internationale politieke arena uitsluitend als een strijd om invloedssferen en juicht een ouderwetse, koloniale expansiedrift toe. 
Kortom: wat we zien is een samenwerkingsverband tussen dit “Neo-Rechts” dat ontstaan is in de laat-kapitalistische omstandigheden van het Westen en de Russische politiek, waar een heropleving plaatsvindt van het rechts-nationalisme dat Europa in de vroege 20e eeuw domineerde.
Asmid Bishara is een Palestijnse intellectueel, schrijver en academicus. Dit artikel verscheen oorspronkelijk op The New Arab. Vertaling: Pyt van der Galiën. Het artikel is hier en daar ingekort. Illustraties: Krapuul
