Over de recente spanningen aan de grens tussen Oekraïne en Rusland

– door Tommy Ryan –

De afgelopen maanden hebben de spanningen aan de grens tussen Oekraïne en Rusland zich geleidelijk maar constant opgebouwd. Al maanden waarschuwt de Verenigde Staten voor de langs de Oekraïens-Russische grens opbouwende Russische legermacht. In december ontkende Rusland nog dat de Russische troepenopbouw iets te doen heeft met de situatie in Oekraïne en stelde dat het onderdeel is van een reguliere oefening.[1] Nu weten we dat dit niet klopt. Poetin heeft momenteel eisen gesteld aan Oekraïne en de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO).

Es geht durch die Welt ein Geflüster
Arbeiter, hörst du es nicht?
Das sind die Stimmen der Kriegsminister
Arbeiter, hörst du sie nicht?
Es flüstern die Kohle- und Stahlproduzenten
Es flüstert die chemische Kriegsproduktion
Es flüstert von allen Kontinenten […]

– Heimlicher Aufmarsch, Erich Weinert

Hij wil een bufferzone tussen Rusland en de NAVO-staten hebben en Oekraïne – dat door veel Russische nationalisten als onderdeel van Rusland wordt gezien – moet daar onderdeel van blijven. Daarom eist Poetin dat Oekraïne geen lid van de NAVO mag worden en dat zowel de Verenigde Staten als Europa stoppen invloed[2] uit te oefenen op de landen die grenzen aan Rusland.[3]

Ondertussen bombarderen de media in het Westen de bevolking met berichten over het dreigende gevaar uit het Oosten – beelden van Russische tanks en trainende soldaten. Deze informatie wordt nu als legitimering gebruikt om wapens aan Oekraïne te leveren.[4] De wapenindustrie zal blij zijn dat er nóg een nieuw smeulend conflict aan de horizon gloort waaraan zij de waren kunnen leveren – Europese lidstaten Frankrijk en Duitsland behoren tot de top vijf wapenexporteurs in de wereld.[5]

Redenen voor de spanningen?

Waarom stijgt internationaal de spanning momenteel? Hiervoor zijn een aantal factoren aan te wijzen. De eerste is de algemene imperialistische neiging van staten. Met het teruglopen van de wereldwijde invloed van de Verenigde Staten onder de regering-Trump (niet vanwege een visie van sociale gerechtigheid, maar eerder vanwege een gebrek aan fijnzinnigheid), zien andere staten kans om op het toneel te stappen te proberen die van hun te vergroten. Dit was het best zichtbaar in de Syrische Burgeroorlog, waar zowel Turkije als Rusland de VS aan de kant probeerden te schuiven om zo hun eigen invloed in de regio te vergroten. Hierna volgde een reeks vergelijkbare pogingen waarin Turkije zich door middel van proxy-eenheden[6] mengde in het conflict in Libië en Rusland Frankrijk (een sterke partner van de VS) aan de kant probeerde te schuiven in diens voormalige kolonie Mali[7] door daar militaire adviseurs en huurlingen heen te sturen om zo diens invloed te vergroten. Iets vergelijkbaar deed Rusland in de Republiek Congo.[8]

In de oorlog tussen Armenië en Azerbeidzjan werd een ander conflict opgewarmd om de status quo te veranderen: het bevroren conflict in Nagorno-Karabach. Dit keer steunde de Turkse staat de oorlogsinspanningen van Azerbeidzjan om zo effectief diens buurland en aartsvijand Armenië aan de kant schuiven. Net als in Oekraïne liggen hier ook nieuwe wapenverkopen op de loer – vooral die van de nieuwe Turkse aanvalsdrones, waarvoor het land nieuwe markten zoekt.[9][10] En, net als in Syrië, werd de wapenstilstand ook hier niet door de Verenigde Staten beklonken, maar door Rusland.

Naast deze paar voorbeelden vindt er ook een verschuiving plaats in de Stille Zuidzee. Daar probeert China de druk op Taiwan en Japan op te voeren, terwijl aan de andere kant Frankrijk er plannen smeedt[11] en Groot-Brittannië, Australië en de VS via het nieuwe AUKUS-project[12] proberen China tegendruk te geven om te voorkomen dat het Westen invloed verliest in Zuidoost-Azië. Vooral onder de nieuwe Biden-regering poogt de VS om diens wereldwijde invloed te herstellen. Dit zorgt natuurlijk voor nieuwe spanningen nu dat zich een nieuwe balans aan het vormen was.

Behalve de afgenomen invloed van de VS is een andere reden voor de toenemende oorlogen de duidelijke interne problemen binnen sommige van de eerder genoemde oorlogsstokers. Turkije bevindt zich momenteel bijvoorbeeld midden in een economische crisis met een inflatie van meer dan 36% in december 2021, wat ook de ontevredenheid met het regime van Erdoğan vergroot. En in Rusland heeft de regerende partij van Poetin er alle belang bij de aandacht op conflicten buiten de eigen grenzen te vestigen, nu de oppositie het afgelopen jaar haar protesten ook meer kracht heeft bijgezet.

Niet alleen militaire wrijving

Naast de hiervoor opgesomde militaire interventies, is er ook een lijst van economische en politieke interventies. Rusland heeft bijv. de gaskraan naar Europa dichtgedraaid, waardoor de prijs van aardgas rap gestegen is. Door de energieverzorging te verstoren probeert Poetin Europa mogelijk ook politiek te destabiliseren. Dit laatste wordt ook geprobeerd met een gestage stroom aan desinformatie en informatie die het belang van de Russische Staat dient.[12]

Turkije heeft de afgelopen jaren al meerdere keren geprobeerd de vluchtelingencrisis die volgde op de Syrische Burgeroorlog als hefboom te gebruiken. De Turkse regering stelde dat het land niet langer als Europese grenswacht zou fungeren als de EU zich met diens binnen- en buitenlandse politiek zou blijven bemoeien – bijvoorbeeld door kritiek te uiten op de repressie van de oppositie in het land of de invasie van Syrië (en in het bijzonder de door Koerden bestuurde gebieden).

China heeft aan de afgelopen jaren vooral geprobeerd diens economische invloed te vergroten. Het heeft gigantisch geïnvesteerd in infrastructurele projecten op het Afrikaanse continent[14] en ook in Centraal-Azië probeert het voet aan de grond te krijgen. Het is China bijv. gelukt om economische belangen zeker te stellen in Azerbeidzjan, waardoorheen het de Nieuwe Zijderoute wil aanleggen en een centrale hub van het land wil maken. Hiermee zou China een extra economische route naar Europa hebben in een regio die traditioneel vooral beheerst wordt door Rusland.

Niet enkel interstatelijke interventies

Ondanks als deze spanningen tussen staten onderling, is er nog iets gaande, en dit is van groot belang voor enige revolutionaire perspectieven. Na de val van de Sovjet-Unie heeft Rusland, als tegenhanger van de NAVO, de Collectieve Veiligheidsverdragorganisatie (CVVO) opgericht. Deze organisatie heeft nu voor het eerst actief geïntervenieerd in een volksopstand bij een van diens lidstaten.[15][16] De opstand die in januari 2022 in Kazachstan plaatsvond tegen het despotische regime van Tokayev en zijn politieke vader Nursultan Nazarbayev, werd geconfronteerd met bruut geweld van het Kazachse regime. Toen de kans groot leek dat het regime omvergeworpen zou worden, kreeg de regering militaire ondersteuning van de CVVO-leden. De troepen die Kazachstan werden ingevlogen kwamen echter vooral uit Rusland. Het land wil namelijk koste wat kost voorkomen dat de regio uit diens invloedssfeer ontglipt.[17] Een vergelijkbaar scenario diende ook voor de opstand in Belarus in 2020 en 2021, waar de Russische staat het regime van Lukashenko financieel steunde[18] om hem in het zadel te houden, maar dreigde eveneens met het sturen van troepen als dit nodig zou zijn.[19]

Rusland wil met deze interventies twee doelen bereiken. Allereerst wil het voorkomen dat het de sterk van Rusland afhankelijke marionetten-regeringen verliest en ten tweede wil het verhinderen dat potentieel succesvolle opstanden ook mensen in Rusland zal inspireren.

Ons belang

De vraag is wat er bij al deze spanningen voor het gewone volk te winnen valt? In feite vrij weinig. Uiteindelijk dienen deze conflicten vooral de belangen van de heersende en economische klassen. Ze zetten mensen aan beide kanten van de grens tegen elkaar op, hoewel aan beide kanten van de grens de gewone bevolking er niets mee zal winnen behalve dat ze hun medemensen verliezen als kanonnenvoer of hun thuis verandert in een slagveld. Daarnaast lopen we het risico dat we onze energie verspillen aan oorlogen die niet in ons belang zijn, in plaats van dat we vechten voor onze eigen belangen en een horizon voorbij de huidige sociale orde. Zoals CrimethInc. schreef: “Onze hoop is dat revolutionaire bewegingen aan beide kanten van de grens uit weten te breken. De escalatie van staatsgeweld is zo gecalculeerd dat […] oorlog de plaats van de revolutie inneemt.”[20]

Het is onze verantwoordelijkheid om deze oorlogen te voorkomen en om revoluties aan beide kanten van de grens te stimuleren. We moeten werken richting een bevrijde wereld waarin we afscheid nemen van kapitalisme en onderdrukking en die vervangen door zelfbestuurde communes die op een dag ooit mogen confedereren tot een commune van communes. Het is aan ons om onze belangen en die van de regeerders in beeld te houden, en te zorgen dat de weegschaal in ons belang zal uitslaan. Hiervoor is het van belang dat we ons niet laten verblinden door de propaganda van enige imperialistische macht en onze energie steken in sociale bewegingen voor revolutionaire verandering.

Terwijl veel liberalen blind zijn voor het Westerse imperialisme en de NAVO simpelweg negeren of zelfs steunen, maken sommige linkse groeperingen de fout dat zij het imperialisme enkel als een kenmerk van de Verenigde Staten zien. De Verenigde Staten heeft een onweerlegbaar dossier aan imperialistische inspanningen. Dit dossier is zo goed gedocumenteerd dat ik er in dit artikel minder aandacht aan heb besteed, het is gewoon een onbetwistbaar feit. Zoals ik hierboven echter heb proberen te bewijzen, is het imperialisme een kenmerk dat zich niet beperkt tot de VS, en weggelegd voor alle staten. Hoewel de angst voor het Oosten door de Westerse machten wordt gevoed, is dat andersom in het Oosten net zo het geval. Desondanks kijken sommige van deze eerder genoemde linkse groeperingen hierbij de andere kant op. Allereerst negeren ze daarmee het feit dat Rusland, China en ook Turkije kapitalistische staten zijn die hun macht proberen uit te breiden – kapitalistische en militaire invloed die niet in het belang is van de werkende klasse in deze landen zelf, noch in het belang van de bevolking die wordt bedreigd door hun oorlogen. Het is tijd dat deze apologeten de waarheid onder ogen zien en accepteren dat er geen communisme[21] te vinden is in Rusland of China. Ten tweede negeren zij indirect de wil, mogelijkheid en het eigenbelang van mensen in deze specifieke regio’s om zichzelf te bevrijden van de tirannieën waaronder zij leven en hun mogelijkheid om iets geheel nieuws te creëren. In deze gefabriceerde conflicten is het niet in het belang van ons eenvoudige mensen om de kant te kiezen van natiestaten.

Met de groeiende wereldwijde sociale onrust, is het de uitdaging om ons niet te laten verblinden door de nationalistische oorlogen die ons potentieel verdelen. Ze willen ons doen geloven dat we aan beide kanten van de grens andere belangen hebben, maar in feite willen we allemaal een veilige plek om te wonen en dat we in onze behoeftes zijn voorzien. Bij onze afwijzing van elke vorm van imperialisme moeten wij echter ook rekening houden met de racistische stereotypen die decennia lang het westers imperialisme mogelijk hebben gemaakt. Daarom geldt deze oproep voor alle mensen, uit het Westen en Oosten, Noorden en Zuiden. Laten we ons niet voor de gek laten houden door het oorlogszuchtige nationalisme van de staatsleiders en werken aan een wereld zonder hen.

Voor een broeder- en zusterschap van volkeren en een wereld zonder grenzen en militarisme!

Voetnoten

[1] ‘Russia denies looking for pretext to invade Ukraine’
[2] Een belangrijke aantekening hier is dat Rusland diens invloed in Oekraïne verloor na de Maidan-opstand in 2014, waarbij de pro-Russische president Janoekovitsj omvergeworpen werd.
[3] ‘Russia demands US, NATO response next week on Ukraine’
[4] ‘US sends first shipment of military aid to Ukraine amid standoff with Russia’,
[5] Wat de Europese Unie betreft is de wapenindustrie een relatief grote economische sector in Duitsland en Frankrijk. Zie voor meer informatie SIPRI, International arms transfers (2021) en een zeer uitgebreid rapport over de relatie tussen Europese wapenhandel en vlucht in het rapport van het Transnational Institute (TNI) genaamd ‘Smoking Guns’ (2021) (EN)(DE)(FR)(ES)
[6] Proxy-eenheden: troepen die vechten in het belang van een bepaald land, maar niet duidelijk als zodanig zijn gekenmerkt. Hierdoor kunnen landen informele oorlogen voeren en proberen op die wijze international oorlogsrecht te omzeilen.
[7] ‘Mali: Russian military advisers arrive amid Western pullback’
[8] ‘Russia to send military specialists to Congo Republic: Kremlin’
[9] ‘What’s Turkey’s role in the Nagorno-Karabakh conflict?’
[10] ‘Ukraine buys more armed drones from Turkey than disclosed and angers Russia’
[11] ‘France’s defence strategy in the Indo-pacific’
[12] AUKUS: trilateraal militair samenwerkingsverband voor de Stille Zuidzee tussen Australië, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten, aangekondigd op 15 september 2021, Wikipedia
[13] Hier moet natuurlijk een opmerking worden gemaakt dat de Verenigde Staten al sinds de Tweede Wereldoorlog actief invloed uitoefent op de Europese publieke opinie – door middel van economische programma’s, nieuws en popcultuur.
[14] ‘The Quiet China-Africa Revolution: Chinese Investment. While loans take the lion’s share of the focus, Chinese FDI in Africa has also been growing at a rapid clip’
[15] Lidstaten van de CVVO zijn Rusland, Armenië, Kazachstan, Kyrgyzstan, Tadzjikistan en Oezbekistan.
[16] De inzet van troepen in Kazachstan werd in sommige CVVO-lidstaten ook met kritiek ontvangen, want sommige landen hebben inmiddels regeringen die door vergelijkbare opstanden als die de CVVO nu probeert te verhinderen aan de macht zijn gekomen.
[17] Hier moeten we ook niet denken dat dit enkel een kwaliteit is van het ‘Oosten’. Tijdens de opstand in Griekenland in 2011 werd er ook gesproken over de mogelijk inzet van de European Gendarmerie Force (EUROGENDFOR). Het is nooit helemaal duidelijk geworden of dit ook daadwerkelijk het geval was, maar de eenheid werd al meerdere keren buiten Europa ingezet om de ‘orde’ te handhaven, zoals in Afghanistan en Haïti.
[18] ‘How Russian money keeps Belarus afloat’
[19] ‘Protestors pack Belarus capital, Russia offers Lukashenko military help’
[20] ‘Against all wars, against all governments, against all oppression’
[21] Communisme: een samenleving gebaseerd op het idee van gemeenschappelijk eigendom van de productiemiddelen, zelfbestuur en de afwezigheid van sociale klassen, geld en de staat.