Op de dag waarop de Zwitserse kiesgerechtigden bij referendum het basisinkomen “vierkant” afwezen, zoals dat in de taal van de NOS heet las ik in een boek van Leszek Kolakowski de weergave van een anekdote die ik hier dan weer hervertel.
God laat aan een Russische boer weten dat Hij al diens wensen zal vervullen. Maar, zegt Hij er bij, je buurman zal daarbij het dubbele krijgen van wat jij krijgt. De boer hoeft niet lang na te denken.
“Maak mij blind aan een oog,” is zijn wens.
Dit is tekenend: mensen hebben liever een ellendig bestaan in de wetenschap dat iemand anders lekker een nog ellendiger bestaan heeft, dan dat zij voor zichzelf en hun naaste iets goeds wensen. De meeste mensen zitten niet te wachten op een ledig bestaan zonder werkzaamheden. Bij een basisinkomen zullen er toch nog mensen zijn die schoonmaken of straatvegen, om bovenop het basisinkomen bij te verdienen. Wie bang is dat “ze” dat niet meer zullen doen laat heel veel weten over hoe men tegen “arbeid” aankijkt.
Ophouden met zomaar te werken is iets waarvoor de kiezers in Zwitserland uiteraard, gevoed door enkele eeuwen kapitalistische ideologie, overgoten met een christelijk klinkend sausje over des duivels oorkussen, sidderen en beven. Waarom zou ik moeten werken voor hun geluier? Ik niet luieren, hunnie ook niet. Het komt blijkbaar niet bij de Kiezer op dat de vermeende keuze voor het luieren ook voor hen zou gelden. Bij referendumdecreet geen basisinkomen dus, de Zwitsers wijzen de weg. Overigens hebben ze zondag ook herstel van de publieke dienstverlening afgewezen, iets wat blijkbaar minder belangrijk nieuws is.
Het idee van basisinkomen, ook wel negatieve inkomstenbelasting genoemd, is niet in overeenstemming te brengen met de maatschappelijke logica van het kapitaal. Alle mogelijke automatisering heeft al met al niet geleid tot kortere werktijden, het luilekkerland dat er steeds bij beloofd lijkt. Het kapitaal kan slechts voortbestaan bij de wetenschap dat een aanzienlijk deel van de mensheid gedoemd is te verhongeren als het zich niet overgeeft aan het juk van het kapitaal. En dan nog, het woord “hongerloon” zegt het al. Bij fastfoodrestaurants (!) en spotgoedkope vliegmaatschappijen is dat de norm bijvoorbeeld, en in Nederland is er zoiets als het minimumjeugdloon, waarvan Asscher heeft gezegd dat er iets aan gedaan zal worden – en waarom zouden we hem op dat punt plotseling moeten vertrouwen?
Het kapitaal heeft niet lang meer, degenen die het belichamen weten het en ze weten ook dat er geen socialistisch morgenrood op volgt. Al dan niet in de vorm van een basisinkomen.
Aan dat morgenrood zal gewerkt moeten worden, al dan niet in de vorm van aanhoudende stakingen…
