De H.J. Schoo-lezing 2016 van Edith Schippers is een slinks, doortrapt vertoog. Natuurlijk heeft een ieder zijn eigen mening over de controversiële voordracht. Zo ging collega Irun Scheifes in op Schippers’ opvatting van vrijheid, die wel heel erg gefocust is op bedreigingen van een radicale islam maar andere gevaren negeert. Gaat het bij Edith om bedreigingen van ‘onze’ vrijheid? In ieder geval gebruikt ze ‘ons/onze’ vaak (98 keer). Dat veelvuldige gebruik, de framing met andere woorden, is slinks. Dat ‘ons’ lijkt vanzelfsprekend. Maar dat is het natuurlijk niet. Ik weet niet wat Edith Schippers en ik als gemeenschappelijke waarden hebben. Sommige zullen we beiden onderschrijven, andere niet. Het ‘ons’ suggereert veel, maar zegt niets.
Over wat Schippers wel wil, wordt ze één keer wat concreter wanneer ze het over onze Grondwet heeft. Ze onderschrijft die. Dat is iets. Maar het is ook een dooddoener. In ieder land moet je je aan de wet houden, ook in Saoedi-Arabië of Noord-Korea. Het zegt echter niets over de onderliggende waarden van de grondwetten in die landen. Waarden gaan boven een grondwet uit; een grondwet is de uitdrukking van waarden. Over wat ze niet wil, is ze duidelijker. Ze wil geen fascistoïde clubs zoals enkele fundamentalistische islamistische groeperingen. Ze geeft Hizb ut-tahrir als voorbeeld. Dat is terecht maar ook gemakzuchtig. Zo wil ik van Nederland geen Noord-Korea maken en er zijn nog tal van voorbeelden te noemen. Het gaat er vooral om wat je wel wilt.
Wil Schippers geen mensenrechten? Opmerkelijk is dat ze niet eenmaal mensenrechten ter sprake brengt. De mensenrechten heten dan wel rechten maar het zijn geen wetten, ze vertegenwoordigen waarden. Wellicht heeft haar omissie te maken met het onder vuur liggen van mensenrechten in de VVD. In 2011 pleitten Stef Blok en Klaas Dijkhoff voor het aan banden leggen van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Beide mannen zijn nu bewindspersoon. De een is minister, de ander staatssecretaris. Met zulke referenties is het inderdaad slimmer te zwijgen over concrete mensenrechten en in plaats daarvan over suggestieve ‘onze’ waarden te spreken.
Het wettelijk inperken van mensenrechten is een nabij gevaar. Zo heeft de volgens gelijksoortig gedachtegoed opererende premier Theresa May van Groot-Brittannië meermaals verklaard tegenstander te zijn van het Brits lidmaatschap van de Europese Conventie voor de Rechten van de Mens. Is de menselijke waarde dan niet het hoogste goed? Hoe dom kan ik zijn? Veel belangrijker is de waarde van Britsheid, althans in de visie van May. Stelt dit ‘onze’ waarden ten voorbeeld?
