De zeer omstreden en felbekritiseerde nazi-expositie in Den Bosch zal niet naar Duitsland gaan ondanks plannen van de directie van het betroffen designmuseum. Dat is het resultaat van de protesten tegen zeer omstreden expositie, zo hebben de critici laten weten.
Onder meer antifascisten en de Joodse gemeenschap in Nederland en Duitsland, onder wie operrabbijn Evers, verzetten zich tegen de komst van de expositie naar Duitsland. Zij stellen dat zij elke onnodige en fout gemotiveerde uitstalling van de nazivoorwerpen en -symbolen verwerpen. Zij wijzen erop dat het gaat om de meest racistische en moorddadige terreur uit de westerse geschiedenis, de nazi’s onder leiding van Hitler. Ook de oudste nazi-jagers in Europa, Serge en Beate Klarsfeld uit Parijs, wijzen de expositie af. Beate Klarsfeld was in 2013 terug nog Duits presidentskandidaat voor ‘die Linke’.
De critici hebben de Joodse en antifascistische organisaties en de museumwereld in Duitsland geïnformeerd over de grote tekortkomingen van deze expositie – zowel feitelijk, historisch als qua foute uitgangspunten.
Verder kwam er veel kritiek op de uitgangspunten van de nazi-expo. Volgens de museumdirecteur moest deze aantonen hoe groot de invloed van drukwerk, films, uniformen en overige ontwerpen was op wat hij noemde ‘het succes van de nazi’s’. Volgens enkele historici en kunsthistorici biedt de expositie daarvan echter geen enkel bewijs. Ook vond de directeur dat nazipropaganda weggemoffeld werd – hij negeerde een expositie in 2018 in het Europees parlement en de 14 oorlogsmusea en -instellingen in Nederland. Directeur De Rijk stelde verder ten onrechte op de VPRO-radio in januari dat vrijwel alle overlevenden van WO-II al dood waren – en van hen leven er nog ruim 750.000, geboren vóór mei 1945.
Ook het negeren van Joodse en andere ernstige bezwaren leidde tot problemen. Het designmuseum ligt namelijk slechts 6 meter tegenover het monument voor de 293 Bossche slachtoffers van de holocaust. De grootste Joodse groep in Nederland, het Ned. Israëlitisch Kerkgenootschap raadde de expositie daarom af.
Al negen maanden voordat de expositie begon, maakte de AFVN-Bond van Antifascisten er als eerste bezwaar tegen. Steun kwam van AFA Fryslân, de Com. Jongeren Bond en andere organisaties, de Joodse schrijfster en holocaust-overlevende Chaja Polak, de journalist Hans Knoop en enkele honderden individuen. Zij stoorden zich vooral aan een eerdere uitlating van de museumdirecteur in de media: ‘Apple is design, auto’s zijn design, zelfs Auschwitz is design’. Volgens de critici was zo’n opmerking wegens onbegrip voor de holocaust niet te rijmen met een integere, antinazistische samenstelling van zo’n riskante expositie.
Woordvoerder Arthur Graaff van de AFVN-BvA: ‘Simpelweg het bijeenharken van 300 naziposters en -brochures, uniformen, helmen, een dressoir of wandkleed maakt nog niet duidelijk welke invloed die dan wel hebben gehad. Dat antwoord ontbreekt volkomen, hoewel het juist wel als grote truc was aangekondigd. Maar de nazi’s hadden vóór alles invloed door drie factoren: Hitlers kunsten als redenaar, de enorme economische crisis van 1929 en zeer moorddadig geweld. Dat begon met knokploegen op straat, toen concentratiekampen en daarna de massamoorden op ruim 6 miljoen onschuldige burgers, baby’s en ouderen inbegrepen – plus de rest. ‘
Begin september was de Duitse pers bij de opening en toonde zich afwijzend omdat er te veel weinig uitleg op de expositie was. Ook de grootste krant van Europa, de Bildzeitung, veroordeelde de expositie met een artikel ‘Museum eert het foute ontwerp van de nazi’s’. Een eerder aangekondigde catalogus verscheen eveneens niet, wat schrijver Tommy Wieringa in zijn NRC-colum aanhaalde.
De AFVBN-BvA wees er nog op dat er objecten en concepten op de tentoonstelling opdoken die niet van de nazi’s zijn – zoals de Stahlhelm (ontworpen voor het keizerlijke leger in WO-I), de Volkswagen (oerontwerp Joods), de autoweg, de Zeppelins (eerste in 1900) en ook vuurwapens, die een louter functionele vormgeving hebben. Een student geschiedenis ontdekte verder nog eens een dozijn feitelijke fouten in bijschriften.
De directeur nam ook een loopje met de waarheid door te stellen dat deze expositie de eerste in zijn soort was. In 2001 was er al een in Keulen en in Hannover, getiteld ‘Schön. Ordentlich. Deutsch. Design im Nationalsozialismus’.
