Vrijdag 27 oktober 2017 riep het parlement van de Spaanse regio Catalonië met 70 van de 135 afgevaardigden de afhankelijkheid uit, een duidelijke meerderheid. De Catalaanse republiek was een feit. Tien afgevaardigden stemden tegen, twee stemden blanco, de rest van de afgevaardigden, PP (conservatieven), PSC (sociaaldemocraten), Ciudadanos (sociaalliberalen) hadden de vergaderzaal voor de stemming onder protest verlaten.
Het was 15 uur 41.
Even later stemde 500 kilometer verderop de Spaanse senaat voor het in werking treden van artikel 155 van de Spaanse grondwet: het uitroepen van de onafhankelijkheid van een Spaanse regio is ongrondwettelijk, het bestuur wordt onmiddellijk overgenomen door het centrale Spaanse gezag.
Het was 16 uur 10.
Welgeteld heeft de Catalaanse onafhankelijkheid 29 minuten geduurd. Negenentwintig minuten.
Het was een symbolische daad.
Gefeliciteerd!
Na eeuwen van strijd is tussen het centrum (Castilië) en de opstandige provincie (Catalonië) een nieuw nulpunt bereikt.
Dit maal zullen de centralisten niet zo ver gaan om de Catalaanse taal en rondedansjes te verbieden, ze snappen waarschijnlijk dat een brute benadering in het oog van de media-aandacht geen goed idee is. Maar het instrument is hetzelfde: overmacht, dreiging, en uiteindelijk geweld.
Daar zullen we de komende weken getuige van zijn.
Repressie is voor een staat tenslotte ‘legitiem geweld’.
En dan komen de werkweigeringen (van Catalaanse ambtenaren), de stakingen, de grote demonstraties.
En waar gaat het om?
Het gaat om gekrenkte trots.
Het gaat om het behoud van de symbolische orde.
Beide partijen laten zich meeslepen door een idee-fixe, het behoud van een symbolische orde (vlag, bodem, veronderstelde eenheid) en die orde is belangrijker dan de chaos die wordt veroorzaakt. Die orde gaat voor alles.
Die orde is belangrijker dan waar het werkelijk om gaat: hoe richten we ons economische en politieke systeem in.
Om die symbolische orde te handhaven mag desnoods alles kapot.
29 minuten onafhankelijkheid.
Gefeliciteerd.
En wat schieten jullie er mee op?
Die onafhankelijkheid had wellicht meer gewicht gehad als er binnen de Spaanse staat voor was gevochten, als er was overlegd, ellenlang gepraat. Maar dat is symbolisch van geen waarde. Dat doet de harten niet sneller kloppen.
De CUP, de Catalaanse onafhankelijkheidspartij die werkt vanuit socialistisch-anarchistische principes (de basis voorop) speelt met slechts 10 zetels in het Catalaanse parlement in het proces een sleutelrol. De ‘partij’ voorziet de onafhankelijkheidspartij (rechts van het midden) van een meerderheid. Ze gaat voor de symbolische orde en vergeet dat er morgen een dag is die –ondanks de onafhankelijkheid- brood op de plank moet brengen. Voor de CUP gaat onafhankelijkheid voor alles.
Blijkbaar gaat ‘onafhankelijkheid’ boven een samenleving waarin gelijk gedeeld wordt.
Vanuit het anarchistisch-socialisme is de focus op de ‘heimat’ begrijpelijk. De ‘gemeenschap’ (community, buurtschap, dorp, gemeente) is de basis van de politieke besluitvorming. Maar maakt het nu werkelijk uit binnen welke context die gemeenschap opereert? En is die symbolische, onafhankelijke status werkelijk belangrijker dan de strijd voor een eerlijke verdeling van de welvaart?
En kan die strijd niet gevoerd worden samen met andere Spaanse regio’s die dezelfde prioriteiten hebben? Is dat niet een sterker uitgangspunt?
Ligt het belangrijkste verschil dan toch in afkomst?
Het is een mooi voorbeeld van het primaat van de onafhankelijkheidsideologie, een overblijfsel uit de voorbije eeuwen. Een ideologie die het leven van alledag blokkeert, die symbool stelt boven de alledaagse werkelijkheid. De basis van het denken is anarchistisch-socialistisch, maar plots is er de muur van ‘eigen volk eerst’.
Hier is sprake van verwarring, hier strijden afkomst (Blut und Boden zo je wilt) en een anders-globalistisch wereldbeeld (internationalistisch zo je wilt) met elkaar. Dit zijn zaken waarover we moeten nadenken.
Hoe brengen we het kleine (de gemeenschap, de community) en het grote (de wereldwijde gemeenschap, de global community) bij elkaar?
Wat waren nu eigenlijk onze prioriteiten?
En hoe ontkomen we aan de nationalistische gekte?
De Catalaans onafhankelijkheidsdrang toont eens te meer aan hoe absurd het staatsidee en daarmee het nationalistische gevoel is. Wie is dat ‘eigen volk’ dat eerst moet komen? Is dat het Spaanse volk, het Catalaanse, het volk van jouw regio, jouw stad of dorp, jouw wijk, jouw straat, jouw gezin of uiteindelijk toch alleen maar jezelf? Hangt het niet uiteindelijk alleen maar af van de vraag hoeveel nader het hemd is dan de rok door wie je overheerst wilt worden?
Hoe Spaans is de Catalaan of de Bask en waarom moet die Spaans zijn? Omdat er in het verre verleden ooit een keer een gearrangeerd huwelijk tussen blauwbloedigen dat zo bewerkstelligd heeft? Of omdat ze doodeenvoudig ooit met bruut geweld onder de voet gelopen zijn en de bezetter nooit meer vertrokken is? Of is er in recentere tijden door een stelletje hoge heren achter een zware tafel gemarchandeerd en met een pennenstreek jouw nationaliteit van hier af aan bepaald? Zo, immers, is ooit jouw nationaliteit bepaalt — niet door jou, niet door een saamhorigheidsgevoel, maar door onderdrukking, overheersing.
Hoe dan ook, de ‘nationaliteit’ in jouw paspoort heeft niets met jou van doen, maar bepaalt wel voor een niet gering deel jouw leven. Is het vreemd als men zoekt naar een identiteit die mogelijk dichter bij jou staat dan de nationaliteit die er nu staat?
“Cultuur is een gevangenis en identiteit is de kleding die je daarbinnen kiest te dragen”.
Het is zo oldschool om culturen en identiteiten aan te wijzen als binders en motivators van het menselijke potentieel, elke keer weer als ik ik daarmee wordt geconfronteerd bekruipt me het ongemakkelijke gevoel dat we het nooit gaan redden, mensen willen niet weten wie wij zijn en hoe het ook anders kan. De trieste werkelijkheid is dat de meesten van ons niet verder komen in het leven dat wat afkijken en naäpen van wat de buurman doet.
Ik vind dat elke groep of clan of volk of wat dan ook die in staat is een gezamenlijk belang te articuleren, in staat moet zijn en het recht moet hebben soevereiniteit uit te roepen, maar deze soevereiniteit kan alleen diffuus zijn, niet star of omgeven met toetredingsrituelen. Je kunt je namelijk organiseren rondom willekeurig welk thema, maar vraag jezelf af of deze afscheiding is bedoeld om anderen buiten te sluiten en om mensen op grond van willekeurige culturele en demografische principes kunstmatig aan elkaar te binden.