Onderstaand stuk is eerder op Konfrontatie verschenen. Daar staan ze trouwens open voor nieuwe auteurs. Wie weet, iets voor mensen die dit lezen 🙂 *)
Neeederland is een dictatuur, en het land wordt bestuurd door een heuse troika. Zoals elke troika heeft ook dit triumviraat drie leden. Leuk, Lekker en Gezellig zijn hun namen, met Traditie en Kinderfeest als niet erg stille vennoten op de achtergrond.
‘Leuk’? Ja, alles is tegenwoordig leuk. Iets kan asociaal zijn, agressief, gewelddadig, milieuverwoestend. Noem het echter ‘leuk’, en het krijgt een status van onaantastbaarheid. Uitgaan is leuk, en daar is op zichzelf weinig tot niets mee mis. Festivals zijn ook erg leuk, en als je klaagt over extreem gedreun in Tilburg omdat er ergens achter Oisterwijk een muziekfestival plaatsvindt, dan moeten we wel weten dat zoiets alleen maar ‘leuk’ is. Vuurwerk, hoe vervelend ook voor veel mensen, hoe acuut bedreigend voor sommigen van ons, hoe paniekveroorzakend ook voor dieren, is vooral toch heel ‘leuk’. Totdat de overdosis fijnstof in de Nieuwjaarsnacht de afstekers van al die knallen zelf ook de adem beneemt. Dan is het leuk geweest.
Behalve misschien voor Groep de Mos, een plaatselijke afsplitsing van de PVV. Haar woordvoerder Arjen Dubbelaar zei, na de vreugdevuren die met hun Den Haag bijna onder as- en vonkenregens hadden verzengd: “De vreugdevuren moeten natuurlijk wel veilig zijn. Als dat betekent dat de stapels dan maar minder hoog moeten worden, dan word ik daar niet enthousiast van. Ik vind vuur nu eenmaal gaaf.” (1) Gaaf. Vet. Leuk. Iedere oppositie, ieder bezwaar tegen levensgevaarlijk asociaal gedrag wordt aldus de mond gesnoerd. En het gaat keer op keer om asociaal gedrag.
Belletje trekken vroeger was ook ‘leuk’, kinderen in de klas pesten die niet aan ‘de norm’ voldeden – te klein, te onhandig, verkeerde haarkleur, verkeerde huidskleur, verkeerde seksuele voorkeur – het was en is allemaal ‘leuk’. Veel mannen vinden het nafluiten van vrouwen ook gewoon ‘leuk’. Is het daarmee acceptabel? Sinds wanneer is ‘leuk’ een argument om andere mensen pijn te doen en schade toe te brengen? Mensen die andere mensen voor ‘homo’ uitschelden, dat woord dus als negatieve term gebruiken en daarmee homoseksuele mensen een trap in het gezicht geven. Leuk toch? Lachen, toch? Nietwaar, Johan Derksen?
Noem iets ‘leuk’ en het verschijnsel krijgt ruim baan. Lever kritiek op iets ‘leuks’, dan ben jij als criticus de spelbederver en de onverdraagzame sjagrijn, terwijl de producent van onverteerbare leukheid zijn – dat ik hier louter de mannelijke vorm kies, is bewust – gang kan gaan. Zo wordt aan de hand van leukheid als norm, mensen de mond gesnoerd. Zo wordt uit naam van de tolerantie intolerantie van mensen die last hebben van al die leukigheid doorgedrukt.
Natuurlijk: waar een klein beetje onbedoelde overlast ophoudt en daadwerkelijke schade voor mensen en andere dieren begint, dat kan onderwerp zijn van redelijke discussie en afweging. Niet elke vuurwerkafsteker is daarmee automatisch een asociale bully. En er is niets mis met leuke wanordelijke luidruchtigheid, als die wanorde zich dan tenminste tegen de orde richt, en als de luidruchtigheid niet vooral ten koste gaat van mensen die er ook niets aan kunnen doen en dieren die het ook niet kunnen helpen. Maar ik ben nu eventjes niet zo in de stemming voor zulke afgewogenheid. Ik ben boos. Dat vind ik nu eens een keer leuk. En lekker ook.
Leukheid is dus de Hoogste Norm, op twee andere Hoogste Normen na waarmee het samen langzamerhand de absolute macht uitoefent. De tweede ervan is dus ‘Lekker’. Dat werkt net zo. Maak bezwaar tegen het opsluiten, folteren en vermoorden van kippen en varkens om stukken lijk te produceren die we ‘vlees’ noemen en die als voedsel gebruikt worden. Wijs er op dat varkens gedwongen worden om nieuwe varkens voort te brengen door middel van mechanische verkrachting die ‘kunstmatige inseminatie’ genoemd wordt. Vertel dat koeien eerst een jong baren zodat de melkproductie op gang komt, waarna het kalf bij de moeder wordt weggehaald, allemaal omdat mensen een voor mensen ook nog eens ongezonde drank willen drinken die voor kalveren is bedoeld. Begin over legbatterijen, over de langzame dood van dolfijnen in gigantische netten waarmee de zee wordt leeggevist. Spreek van al deze vormen van marteling en dierenmoord ter wille van de consumptie van vlees, vis, eieren en zuivel, en je krijgt als laatste argument te horen: ‘Maar het is zo lèkker!’ Ja, vast, denk ik dan. Maar dat dier is wel opgesloten, verkracht, verminkt, gefolterd en dood voor dat lekkers.
En sinds wanneer is ‘lekker’ een argument voor verwerpelijk gedrag? Te veel mannen vinden het ‘lekker’ om een vrouw ongevraagd in de billen te knijpen. Is dat een argument om het okay te vinden? Moeten we hier gaan ‘afwegen’ wat ‘voorrang’ krijgt, de fun van de handtastelijke seksist of de veiligheid en lichamelijke integriteit van de vrouw?
Dan hebben we ook nog ‘gezellig’, ter vervolmaking van de Heilige Drieëenheid. Gezèllig! Dat roepen we in koor zodra er een racistische ‘traditie’ wordt bekritiseerd waarmee mensen omlaag worden gehaald en als minderwaardig worden weggezet. Zwarte Piet bij Sinterklaas, het is zo gezèllig. Dat zwarte kinderen van de gezelligheid worden uitgesloten omdat ze in Sinterklaastijd worden gepest, met ‘Zwarte Piet’ worden nageroepen en belachelijk worden gemaakt… ach ja, alles heeft zijn prijs nietwaar? Gezelligheid, leuke gezelligheid natuurlijk, met veel lekkers, en dat allemaal vanwege een ‘Kinderfeest’ dat ‘Traditie’ is, zoals het zowat in de fik steken van half Den Haag vanwege twee concurrerende, nogal vreugdeloze ‘vreugdevuren’ binnen enkele decennia tot ‘traditie’ is verheven die te ‘leuk’ is om er paal en perk aan te stellen. Traditie ja: zowel het Scheveningse als het Duindorpse vuur is aangemerkt als Cultureel Immaterieel Erfgoed (2). Niet helemaal toevallig hing aan één van de brandstapels een spandoek waarin Zwarte Piet maar vast welkom werd geheten in 2019. ‘Gezellig’ en ‘traditie’: het zijn te vaak de excuses van racistische bullies, zoals ‘lekker’ en ‘leuk’ te vaak de excuses zijn van seksistische bullies, en van directe of indirecte dierenmishandelaars.
Betekenen die drie woorden dan niets positiefs meer? Natuurlijk wel. Er zijn genoeg leuke dingen te beleven waar anderen geen last van hebben, ja misschien zelfs ook wel plezier aan beleven. Er is niets mis met lol maken, maar waarom zou dat ten koste van kwetsbare anderen moeten gaan? Er is genoeg lekkers te eten, maar waarom zou je daar dieren voor dood laten martelen? Het nuttigen van een verrukkelijke veganistische maaltijd kan nog gezellig zijn ook. Er zijn genoeg samenkomsten en feesten die gezelligheid bieden, maar waarom moet dat gecombineerd worden met uitsluiting van anderen door middel van racistische karikaturen, seksistische opdringerigheid, al dan niet met zware geluidsoverlast als audio-decor?
De woorden ‘leuk’, ‘lekker’ en ‘gezellig’ worden me nèt iets te vaak gehanteerd om tamelijk vervelend, vaak regelrecht gewelddadig gedrag mee te verhullen om die woorden nog zonder grote irritatie te kunnen lezen of aanhoren. Leuk, lekker, gezellig: het zijn nooit doorslaggevende argumenten als er racisme, seksisme, homovijandig gedrag, dierenleed en bullygedoe mee wordt gelegitimeerd. Te vaak worden die drie woorden echter wel als zodanig misbruikt.
Al te vaak staat achter al dat leuks, lekkers en gezelligs trouwens gewoon een ondernemer die ons rotzooi wil verkopen, of het nu vuurwerk is, veel te goedkope kiloknallers of veel te dure festivalkaartjes. En die Hoogmis van het Nationale Racisme, het Sinterklaasfeest-met-Zwarte-Piet, is tegelijk een collectieve jaarlijks financieel orgasme van het nationale ondernemerdom. Ook die leveranciers van pellets voor dat Haagse vreugdevuur was ondernemer. Want dat is de dictatuur van leuk, lekker en gezellig eveneens: de dictatuur van het geld, maar dan in pretverpakking onder het liberale motto ‘vrijheid, blijheid’. Met werkelijke vrijheid voor iedereen, met werkelijke blijheid voor allemaal, heeft het buitengewoon bitter weinig te maken. De pret voor de één is de angst en vernedering van de ander, ten bate van de winst van een derde.
Dus nee, ik ben vandaag niet leuk. Nee, ik ben vandaag niet gezellig. En of ik lekker ben, gaat jou hier nu even helemaal niets aan. O ja, en bespaar me je genuanceerde argumenten nu maar eventjes. Die vind ik namelijk helemaal niet ‘leuk’.
Noten:
1 Lex de Jonge, “De Mos blijft fan van de vuurstapel”, AD, 3 januari 2019
2 Zie “Vreugdevuren Scheveningen cultureel erfgoed”, Nieuws.nl, 1 januari 2019; Duindorp Vreugdevuur; Vreugdevuur Scheveningen Noorderstrand
*) Wat een toeval. Dit is ook van toepassing op Krapuul. – red.
Eerder verschenen op Ravotr
