Dit is deel 5 van een blogserie over etc.
kamānche
Mark Eliyahu werd in 1982 geboren in Dagestan en verhuisde in 1988 met zijn ouders naar Israel. Zijn vader Piris Eliyaho1 is (inmiddels) een gerenommeerde tar2-speler en musicoloog, maar Mark koos voor de kamānche, bijgenaamd de puntviool. Destijds had nog niemand in Israel van dat soort instrumenten gehoord. Om zich er verder in te bekwamen verbleef hij een tijdje in Azerbeidzjan, Turkije en Nederland. Eenmaal weer thuis ontpopte hij zich tot een van de pioniers van de Mizrahi revival.
Een kamānche is officieel een vedel en kan met een strijkstok of getokkeld worden bespeeld. Het is dus een zusje van onze viool, maar dan rechtop vastgehouden, rustend op schoot of op een puntig statief (zoals bij een cello). Het instrument kun je in Turkije, de Kaukasus en Centraal-Azië in het wild tegenkomen. Oorspronkelijk komt het uit ‘Perzië’ en de Unesco Erfgoedlijst rekent het derhalve tot het onlosmakelijk cultureel erfgoed van Iran, maar daar is de kamānche vrijwel geheel door de viool verdrongen. Azerbeidzjani daarentegen beschouwen het als hun volksinstrument.
Ballad of the Weeping Spring
Voor de film ‘Ballad of the Weeping Spring‘ (2012) schreef Mark Eliyahu alle muziek. Ik ken die film niet, maar na het lezen van dit diepgravende artikel ben ik wel erg nieuwsgierig geworden. Het betreft een archetypische western, een hommage aan The Magnificent Seven en Seven Samurai bovendien: “Only the quest here is cultural, and the weapons to achieve it are musical instruments.” (trailer)
In het interview doet Mark zelfs uit de doeken welke maqams hem tot de invulling inspireerden van de 7 stadia waarin de culturele queeste zich voltrekt. Mark speelt zelf ook mee in de film, maar dan op Arabische viool (rechtop vastgehouden, dat wel). De rol van ‘de man met de kamānche’ was namelijk weggelegd voor niemand minder dan Dudu Tassa. Verder zien we Ishtar, de zangeres die met haar band Alabina internationale bekendheid verwierf.
De titelsong van Ballad of the Weeping Spring:
Het moge duidelijk zijn dat deze film handelt over de culturele wortels van de Mizrahim. Toch vindt Mark Eliyahu niet dat zijn werk Perzisch of iets dergelijks van karakter is: hij maakt naar zijn mening nieuwe, Israelische muziek die handelt over het gevoel van thuiskomen in het land van herkomst. Mizrahi muziek manifesteert zich dan ook vooral in verzet tegen wat zij noemen de ‘Europeanisering’3 van Israel, dat immers van oorsprong een oosterse cultuur kende.
korte bloemlezing
Mark speelt in diverse ensembles (al dan niet samen met zijn vader) en heeft met onnoemelijk veel artiesten van dit genre opgetreden – dus: google is je vriend (figuurlijk gesproken dan). De keuze valt op ‘Coming Back’ (aka ‘Journey’) omdat het zo fraai illustreert waarin ‘m nou de meerwaarde van de kamānche zit (want zie dat maar eens uit een viool te halen):
En te gast bij het Jerusalem Orchestra East & West (vh. Israeli Andalusian Orchestra):
Sands:
Agadir:
Brothers:
zie ook:
deel 0 (intro): Israel goes multiculti?
deel 1: A-wa – Habib Galbi
deel 2: Dudu Tassa & the Kuwaitis
deel 3: Oum Kalthoum
deel 4: Diwan Saz
voetnoten:
1op z’n Israelisch is dat Peretz Eliyahu
2de tar is een snaarinstrument dat je bij Turkse volken (i.e. in Centraal-Azië) aantreft; zie ook dit blog daarover
3de op het westen en de moderniteit gerichte cultuur die in de begintijd van Israel door de heersende klasse werd opgelegd, en in deze serie al verschillende malen zijdelings ter sprake gekomen is
Pingback: Mizrahi revival: Roy Smila | Krapuul