Mizrahi revival: A-wa – Habib Galbi

Dit is deel 1 van een blogserie over etnische muziek van joodse Israeli’s van wie de ouders of grootouders uit Arabische (en aanverwante) landen kwamen. Sinds een paar jaar spreekt men in dat verband van de ‘Mizrahi revival’, een stroming in het teken van een hernieuwd zelfbewustzijn na jaren van discriminatie. Wat nieuw daaraan is, is dat de Arabische taal nu tot de mainstream van de muziekscene is doorgedrongen, wat zowel binnen als buiten Israel gewaardeerd wordt.

Voor meer context raadplege men de introductie.

A-wa (Arab.)   spreek uit: eej-wa uitdrukking van goedkeuring of aansporing: ‘yeah‘

A-wa bestaat uit de zingende zussen Tair, Liron en Tagel Haim uit Shaharut, een minuscuul dorpje in het uiterste zuiden van Israel, die in 2015 een megahit scoorden met ‘Habib Galbi’. Tair, die een muziekopleiding heeft gevolgd, kreeg op zeker moment zin om iets te doen met de liedjes die ze van haar Jemenitische grootouders had geleerd. Ze had geen zin om ze te vertalen, want ze vond ze nou juist perfect klinken zoals ze waren. Enfin, ze stuurt dus een demo van dat nummer naar Tomer Yosef, zanger en percussionist van de Balkan Beat Box – en die raakt onmiddellijk enthousiast.

Yosef, eveneens van Jemenitische afkomst, wierp zich vervolgens op als manager en producer van het drietal, alsmede als regisseur van de illustere videoclip, die in niet geringe mate aan het succes heeft bijgedragen. (Allereerst in hun eigen land, maar vanaf het moment dat het werd opgepikt door (de Franstalige) Mipsterz¹ verspreidde het zich als een lopend vuurtje door Arabische landen, van Marokko tot Libanon²). In de clip, die in een weekend in elkaar gedraaid werd, speelt Yosefs bloedeigen vader de rol van ‘enge man’. Ze bleven zowel letterlijk als figuurlijk dicht bij huis:

They filmed the “Habib Galbi” video in the dunes and sands outside their home community of Shaharut. The sisters seem to float in their hot pink hijabs (designed by Tagel) up the stairs of a fantastical palace³ – which is the art center of Kibbutz Neot Smadar, just down the road from Shaharut.

Jemenitisch

Zoals gezegd is het lied uit Jemen afkomstig. Het is een vrouwenlied⁴ (‘habib galbi’ betekent ‘liefste van mijn hart’) gezongen in het Arabisch. Het komt voor in de collectie van Itamar Pinhas, die veel van dit soort liederen voor het nageslacht heeft vastgelegd en aan wie Tair haar interpretatie nog ter goedkeuring heeft voorgelegd. Het is dus hartstikke onvervalst joods-Jemenitisch – maar is het daarmee ook Jemenitisch als zodanig (of is het genre daarvoor te specifiek)? Ik ben maar autodidact, maar ben geneigd te zeggen van wel.

Ten eerste zijn in Jemen Arabische en joodse muziek van oudsher met elkaar vervlochten (bij beide ligt de nadruk sterk op zang, met zo basaal mogelijke begeleiding) – niet voor niets geldt daar nog altijd een rabbijn⁵ als dichter des vaderlands. Verder moge het grote succes van Habib Galbi in de Arabische wereld toch ook wel een aanduiding in die richting betekenen. (Het schijnt dat velen dachten dat het ‘oude Jemenitische vrouwen’ zijn die je hoort.) Maar wat ik zelf het meest frappant vond, was dat het deuntje mij steeds deed denken aan ‘Qat Market’ van Speed Caravan – waarvan de zanger⁶ dus eveneens uit Jemen blijkt te komen.

Van volkswijsje tot hiphophit

Wat A-wa met het oorspronkelijke nummer gedaan heeft wordt al duidelijk als je, in gedachten, een a capella-versie naast de registratie van Pinhas (de archivaris van de vrouwenliederen) legt. Dat is al meteen een wereld van verschil. Het muzikale arrangement dat Tomer Yosef daaraan toegevoegd heeft, met die spannende opbouw aan het begin en alles, maakt het helemaal subliem. Maar om echt eloquent uit de doeken te doen wat het nou bij uitstek zo swingend maakt, verwijs ik hierbij gemakshalve naar Ben Norton (die o.a. schrijft voor Alternet en Salon.com en zelf muzikant is).

Norton steekt van wal met wat sociologische context aangaande het fenomeen Mizrahi-muziek, wat natuurlijk altijd interessant is – maar impliceert vervolgens dat de videoclip ‘oriëntalistisch’ zou zijn. Misschien ben ik niet de juiste persoon om dat te beoordelen (hij ook niet, trouwens) maar wat mij betreft zijn de ten tonele gevoerde stereotypen vooral hilarisch grappig (die petjes!). Het oogt als een hedendaags Verhaal van 1001 Nacht, met als moraal – zeggen de gezusters Haim – ‘de gelijkheid van man en vrouw’. De Mipsterz, veelal jonge (moslim)vrouwen, vonden het in elk geval cool, en hadden kennelijk niet het idee als ‘de exotische Ander’ geportretteerd te worden. Maar goed, hij gooide ook maar een balletje op.

Hij maakt het weer helemaal goed door licht te werpen op de vraag wat dit nummer, dat in de grond een doodgewone vierkwartsmaat is waar ook nog eens veel herhalingen in zitten, zo verdomd aanstekelijk maakt. Hij noemt het ‘hypermetrische asymmetrie’ en het is een nogal technisch verhaal, wat erop neerkomt dat er verschillende lagen in zitten waarvan sommige voor onze westerse oren ongebruikelijk zijn: “In total, each phrase grouping consists of not 16 bars (4+4+4+4), as is customary in Western music, but rather 22 bars (5+5+4+4+4).”. Toch hoef je je niet in allerlei lenige bochten te wringen om op een 5/8 maat te dansen, omdat de basis bestaat uit dat recht-op-en-neer hiphopwerk waar je niet bij na hoeft te denken.

voetnoten: