Honderd jaar geleden, de Duitse Revolutie. Sebastian Haffner wordt niet speciaal herdrukt voor de gelegenheid.
En in Nederland waren de notities van Victor Klemperer in 2015 uitgegeven, ze liggen nu onbedoeld als jubileumuitgave in de ramsj.
Het gedenkboek, als ik het zo mag noemen, bestaat uit Klemperers verslag voor de Leipziger Neueste Nachrichten, heet van de naald maar niet per se zo in de krant gekomen. Tijdens de revolutie wilde de post het nog wel eens laten afweten, zeker “naar het Noorden”. Dit verslag wordt afgewisseld met dagboeknotities, herinneringen, blijkbaar opgetekend in 1942, toen Klemperer louter om zijn afkomst vervolgd werd. Er zit in de tekst daardoor nogal wat verdubbeling.
In de tekst van 1942 klinkt voor mij als lezer niet het besef door dat het neerslaan van de Duitse revolutie de wegbereider was van het nazisme, iets wat toen toch te overzien moet zijn geweest. Klemperer juicht het neerslaan van de revolutie in lichte mate toe. In München althans leek de Radenrepubliek een operette-uitvoering, gedomineerd als zij werd door dichters, dromers en denkers, die plotseling de knoet zouden hebben moeten hanteren tegen de bourgeoisie. Hetgeen niet geschiedde. Eisner werd op straat vermoord door een corpsstudent. Landauer werd “gearresteerd”, zo beschrijft Klemperer het, en in gevangenschap gedood. Het antisemitisme van de contrarevolutionairen verontrust hem wel maar zicht op de samenhang ontbreekt.
Maar per slot van rekening is hij romanist-filoloog, vooral bekend om zijn Lingua Tertii Imperii, de taal van het Derde Rijk. Geen twijfel mogelijk: in de tijd van zijn krantenotities was hij “liberaal democraat”, de slachter Gustav Noske had zich duidelijker moeten presenteren als socialist, vindt hij.
In 1946 wordt Klemperer, inmiddels ingezetene van de Sowjetzone die later de DDR zou gaan heten, lid van de communistische partij, wat hij tot het eind is gebleven.
– Victor Klemperer, Zo zag de waarheid er op donderdag uit – dagboek van de Duitse revolutie van 1919. Vertaald door W. Hansen. Amsterdam/Antwerpen: Atlas contact, 2016. Ramsjprijs €9,90.
De Duitse titel luidt Man möchte immer weinen und lachen in einem. Dat is nogal wat anders…
