Tussen de regels door heb ik begrepen dat collega Sjaak Scheele net als ik “politicologie” heeft gestudeerd. Algemene politieke en sociale wetenschappen heette het in mijn tijd aan de Universiteit van Amsterdam, een tijd die best ook wel eens de zijne kan zijn geweest, een omschrijving in de geest van historicus Jan Romein, die een faculteit voor ogen had die weerbaarheid tegen het fascisme zou leren. Zeker weten doe ik dit niet, ik heb Sjaak naar mijn weten nooit gesproken, zelfs niet in de redactielokalen van Krapuul. Overigens, maar lang niet terzijde, een hedendaags fascist als Martin Bosma heeft ook daar gestudeerd – zeker later dan Sjaak of ik, maar hij verkondigt onbeschaamd dat de (sub)faculteit een marxistisch-leninistische kaderschool was. Dat was zij niet, er hing een gemengd PvdA/CPN-achtige geur, vooral PvdA – maar ja, die club kun je tegenover onwetenden net zo gemakkelijk als een bende marxisten-leninisten afschilderen die een bondgenootschap zijn aangegaan met islam – je komt in Nederland al heel intellectueel over als je zoiets verkondigt dezer dagen.
Als ik het mis heb wat betreft Sjaak dan moet mij toch van het hart dat een hoogopgeleid (want dat zal hij niet kunnen tegenspreken) linksgezind persoon zinnen als deze niet hoort te produceren:
Onder marxisme worden in het algemeen politieke systemen verstaan die uitgaan van de notie van de ‘dictatuur van het proletariaat’. Zoals landen als China, Noord-Korea of Cuba, hoe onderling verschillend ook, zo’n systeem kennen.
“Marxisme” is geen politiek systeem. Marx heeft zich zelf uitdrukkelijk gedistantieerd van mensen die zich “marxist” noemden – die doken al bij zijn leven op – maar de uitdrukking is blijven hangen. In de politiek dankzij Stalin met de aanduiding marxistisch-leninistisch. De partij van Troelstra en anderen, de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij, beriep zich wel op Marx of marxisme maar heeft zich nooit marxistisch genoemd. Partijen die zich in de stalinistische traditie marxistisch-leninistisch noemen regeren in China, Vietnam en Laos (Nepal is niet helemaal gelukt heb ik begrepen). Cuba en Noord-Korea zijn gevallen apart en het corporatistisch-kapitalistische stelsel van China onder strakke leiding van een zichzelf aanvullende elite kan eerder als fascistisch aangeduid worden al wil niemand dat nu echt graag horen.
Zoals de anarchie te belangrijk is om die aan anarchisten over te laten, zo is Marx te belangrijk om aan zich noemende marxisten over te laten – en onder Marx versta ik in dit geval ook wat ik dan de marxistische traditie noem. Niet Lenin of Stalin, al zou men het een en ander van de eerste wel kunnen plaatsen in die traditie, ook niet Trotsky of Mao, maar wel een hele rij waarvan ik mij afvraag of ik zelfs maar moet beginnen met opnoemen.
Oplettende lezeressen zullen nu zeggen: maar jij bent toch anarchist, heb ik begrepen, waarom zou je het voor Marx opnemen? Welnu, wie zou het anders moeten doen? Er zijn heel wat anarchistische denkers m/v die zich niet distantiëren van Marx, integendeel – Bookchin, Guérin, Ellul, Graeber, Federici. Ik ga niet door met noemen anders spreek ik mij zelf tegen (wat je als dialecticus natuurlijk altijd mag doen).
Het Marxisme Festival van dit weekeinde in Amsterdam heeft niets te maken met wat ik als belangwekkend marxisme wens te beschouwen. Er treedt ook niemand op die niet op de een of andere manier verbonden is met de Internationale Socialisten, althans hun tendens, of ten hoogste de SP, de partij waar deze trotskisten nog aan intredepolitiek doen dus ik sta nergens voor in. Ik heb best respect voor de IS – de afkorting van het genootschap is langzamerhand wat ongelukkig – maar zij hoeven mij niet te leren wat marxisme is of zou moeten zijn. Ik zou er over zwijgen liever dan dit festival enigszins af te vallen, als collega Sjaak er geen (anti-)reclame voor had gemaakt.
