Boris Johnson, premier van het VK, heeft een sterke combinatie in handen in het pokerspel dat het Brexitproces is.
Ten eerste heeft hij in het Lagerhuis een meerderheid voor een Brexit-deal achter zich gekregen. Deze deal houdt in dat er als het ware twee grenzen met Ierland komen. De eerste betreft een economische grens in de Ierse Zee waarbij controles op transport van goederen in Noord-Ierse havens plaatsvinden. De tweede grens is de huidige tussen Noord-Ierland en Ierland omdat voor de overige wettelijke zaken Noord-Ierland lid blijft van het VK. In Premier Boris, baron van Münchhausen, kan het VK uit het Brexit-moeras trekken heb ik Bojo vergeleken met de baron van Münchhausen. Die zou Johnsons aanpak, waarbij in de Ierse Zee zowel een grens als geen grens ligt, zeker appreciëren. Dit getuigt van de flexibiliteit die zijn voorganger Theresa May zozeer ontbeerde. Omdat deze deal nog geamendeerd kan worden, heeft de premier verdere behandeling ervan voorlopig opgeschort. Hernieuwde behandeling blijft evenwel altijd een optie.
Ten tweede is er de dreiging van een einde aan de verlenging van de Brexit-datum door de EU. Met betrekking tot de datum van 31 oktober heeft Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad, gemeld dat de EU met verlenging tot 31 januari 2020 instemt. Maar wie weet wat er compleet onvoorzien in het bizarre Brexit-gehannes tegen die datum speelt? Geen uitstel zou een no-deal-Brexit inhouden. Daarmee heeft Boris Johnson echter voortdurend gebluft en dat heeft zeker een rol gespeeld bij de stemming door 19 Labour Lagerhuisleden voor Johnsons deal. Alsnog een no-deal-Brexit zou een cadeau voor Bojo zijn.
Ten derde is er de verdeeldheid bij de oppositie. Labour, de Lib Dems en de Groenen hebben ieder hun eigen opvattingen over Brexit. De Lib Dems, een soort D66, gaan vol voor EU-lidmaatschap, evenals de Groenen. Daarentegen twijfelt Labour nog steeds. Zo heeft Jeremy Corbyn voorafgaand aan een Labour-congres in september nog gesuggereerd dat een gunstige exit-deal te prefereren is boven EU-lidmaatschap. Die verdeeldheid speelt Johnson in de kaart bij nieuwe verkiezingen. In het Britse electorale systeem van ‘first past the post’ geldt dat in een kiesdistrict de kandidaat met de meeste stemmen in het Lagerhuis wordt verkozen. In de meeste gevallen neemt een Conservatieve kandidaat het dan op tegen de verdeelde oppositie. Van nog extremer rechts heeft Bojo weinig te duchten. De Brexit Party van Nigel Farage heeft hij met zijn ‘prorogation’ gevloerd. In Schorsing parlement: een Britse versie van de shockdoctrine heb ik over die stap gesteld dat Johnson daarmee daadkracht toonde in de richting van Brexit, terwijl Farage alleen maar kan zwetsen. Hoewel de ‘prorogation’ door het Britse Hooggerechtshof snel van tafel was geveegd, was het vanuit electoraal oogpunt een prima manoeuvre.
De Labourpartij heeft zichzelf met haar ambivalentie een slechte dienst bewezen. Ze komt daarmee ook van tijd tot tijd in de knoop. Onder andere heeft Corbyn ten tijde van Mays premierschap voortdurend aangedrongen op nieuwe verkiezingen. Daar Labour in de recente peilingen echter ver achter ligt, probeerde ze in de huidige omstandigheden nieuwe verkiezingen te vermijden en stemde ze er pas mee in toen ze een voorstel gesteund door Lib Dems en SNP niet meer kon tegenhouden. Dit is puur opportunisme. De twijfel heeft ermee te maken dat Corbyns project moeilijk realiseerbaar is en niet opweegt tegen de nadelen van Brexit. Vorig jaar in ‘Linkse’ respons op Brexit heb ik de onnozelheid van een linkse Brexit aan de kaak gesteld. Geldig blijft: ‘een patriottische sociaaldemocratie dapper strijdend tegen het internationale grootkapitaal zal weliswaar steun krijgen voor haar heldhaftigheid maar is niet iets waarvan de zwakkeren in de samenleving veel baat hebben.’
Ten slotte en terzijde. Weliswaar speelt Boris Johnson in dit stuk de hoofdrol, maar het valt te betwijfelen of hij een ingenieus politiek pokerspel kan overzien. Eerder lijkt Dominic Cummings, de speciale adviseur van de regering, de strateeg achter de plannen. Maar Cummings heeft de uitstraling van een oorwurm. De charismatische Boris is derhalve beter geschikt om in de spotlights te staan.
