Maand na maand, week na week, dag na dag, hittegolf na hittegolf, bosbrand na bosbrand, overstroming na overstroming. Canada, Oregon, Siberië, India, China, Duitsland, België en Nederland, Californië, Griekenland, Italië, Turkije… Het gaat maar door, het gaat maar door.
Er spelen hier twee factoren, twee dimensies van dezelfde rampzaligheden.
Gemeenschappelijke factor nummer een: klimaatverandering, die temperaturen doet stijgen, met extreme weersverschijnselen van hittegolf en droogtes tot plensbuien als gevolg. Die klimaatverandering heeft een oorzaak: uitstoot van broeikasgas, vooral vanwege productie, voedsel- en energievoorziening en vervoer. Die oorzaak is te bestrijden, en dat gebeurt volstrekt onvoldoende.
Gemeenschappelijke factor nummer twee: beroerde bestrijding van de veelal catastrofale gevolgen van droogte, hitte en overstroming. Niet overal is de nalatigheid even erg, niet overal even hard verwijtbaar: er gebeuren ook echt dingen die nauwelijks waren te voorzien en waartegen je je ook maar moeilijk kunt beschermen. Maar adequaat is de rampenbestrijding vaak bepaald niet, en dat geldt maar al te vaak ook voor de zorg voor slachtoffers.
1
Laten we eens wat specifieker worden. In Jakoetië, in het noordoosten van Siberië, woedden in juli gigantische branden. Die komen na vijf jaren met zomerse snoeihitte, en in een zomer die volgens de Guardian door functionarissen beschreven worden als ‘de droogste in 150 jaar’.(1) De verschrikkingen doen zich voor in wat de NOS aanduidt als ‘Ruslands koudste regio’. Weinig kou dus.’Volgens lokale functionarissen is daar sprake van de droogste en heetste zomer in meer dan 100 jaar. Temperaturen van boven de 38 graden sloegen alle hitterecords.’(2)
Gevolg is een smerige smog die de gezondheid van bewoners bedreigt. Bewoners beschrijven de branden als uitzonderlijk groot. En ze noemen oorzaken: ‘van de klimaatcrisis tot slechte paraatheid van de regering, tot een verbod op het verwijderen van droog gras, bezuinigingen op bosbouwdiensten, beweerde brandstichting en vooral de hete zomers’.(3) Daar zie je de twee factoren. Het klimaat is op hol. Het bestuur is niet adequaat voorbereid op de gevolgen. Die gevolgen zelf dragen weer bij aan de klimaatcatastrofe: ‘Niet alleen worden er door de branden enorme hoeveelheden broeikasgassen de lucht in gepompt, ook de Siberische permafrost smelt, de ondergrond die eigenlijk nooit helemaal ontdooit’.(4) Door dat smelten komt steeds meer methaan vrij. Dat methaan, je raadt het al, is zelf weer een broeikasgas. Zo voedt de klimaatramp zichzelf.
Dit soort rampen krijgt een paar nieuwsberichten, maar ze worden al snel door soortgelijke ellende elders uit de publiciteit geduwd. Vaak zijn er zelfs meerdere rampen tegelijk gaande. Terwijl Jakoetië brandde, sloegen ook in het zuiden van de Amerikaanse staat Oregon de vlammen om zich heen, een hele grote vuurzee, in wat de Bootleg Fire genoemd werd. Het is de op twee na grootste brand in de geschiedenis van de staat. De geproduceerde hitte is zo groot dat de brand zelf heftige weersverschijnselen op gang brengt. ‘De intensiteit en extreme hitte kan de wind dwingen om er om heen te gaan, wolken te creëren en soms zelfs zogeheten vuurtornado’s op te wekken – kolkende kolommen van hitte, rook en sterke wind’, zo wordt in Common Dreams de New York Times geciteerd. Common Dreams schrijf er doodleuk bij: ‘De Bootleg Fire is een van de minstens 83 grote branden die woeden in 13 staten”, alleen al in de Verenigde Staten dus.(5)
Ook waar de boel niet brandt heeft droogte rampzalige gevolgen. Een enkel voorbeeld, uit Californië. In die staat werd een waterkrachtcentrale stilgelegd.(6) De reden: het water in Lake Oroville staat te laag, vanwege de langdurige droogte. Het waterpeil in dat meer daalde al twee jaar gestaag, en dreigt nu te laag te worden om turbines goed aan te drijven. Daarom ligt de Hyatt-centrale, een stroomleverancier die 800.000 huishoudens kan voorzien, stil. Stroom van elders halen kan wel, maar dan moeten leidingen natuurlijk niet beschadigd raken door bijvoorbeeld bosbranden elders.
Intussen trekken branden elders aandacht. Nu.nl op 31 juli 2021: ‘Griekenland, Italië en Turkije kampen nog altijd met hevige bosbranden. Dat leidde zaterdag tot nieuwe evacuaties.’(7) Op 5 augustus bleek Athene door de naderende vlammen gevaar te lopen.(8) Op 7 augustus konden we lezen dat mensen van het Griekse eiland Evia geëvacueerd zijn wegens het vuur. In Athene kwam as van brand elders omlaag. ‘Griekenland maakt de zwaarste hittegolf in dertig jaar mee. Ook kampt het land met droogte’, aldus Nu.nl dat ook bericht dat bestuurders zeggen dat er te weinig materiaal is om de branden te bestrijden.(9) Weer de twee factoren: het klimaat zorgt voor hitte en droogte. Het bestuur zorgt voor tekorten om de gevolgen te helpen op vangen. Het zelfde kapitalisme dat de rampen veroorzaakt via broeikasuitstoot, ondermijnt tegelijk de bestrijding van de gevolgen via bezuinigingen. Double fun, maar dan omgekeerd.
2
Het is zaak om die beide factoren te benoemen. Alleen wijzen op gebrekkige rampenbestrijding laat de diepere oorzaak – en daarmee de mogelijke lange termijn-oplossing, die intussen steeds onmogelijker wordt – onbenoemd, evenals de verantwoordelijke machten voor die klimaatramp. Maar alleen wijzen op de klimaatramp en de noodzaak om fossiele brand- en grondstoffen en voeding op dierlijke basis uit te bannen en zo meer, ziet over het hoofd dat mensen nu in de ellende zitten, en dat zelfs het ogenblikkelijk stopzetten van iedere broeikasuitstoot de huidige branden, droogte en overstromingen niet stillegt. Mensen hebben nu hulp en bescherming nodig, en waar regeringen die niet bieden, worden mensen logischerwijs heel boos.
Dit is een punt dat Kaveh Madani in een iets ander verband maakt met betrekking tot de watertekorten in de Iraanse provincie Khuzestan en de protesten daartegen. Ja, daar speelt klimaatverandering een rol: daar wordt de droogte door in de hand gewerkt. Maar dat is geen reden om Iraanse bestuurders en het bewind waar zij deel van uitmaken, vrij te pleiten. Hun besluiten, hun keuzes, hun prioriteiten hebben ervoor gezorgd dat het beschikbare water zo ongeveer overal terecht kwam, behalve daar waar bewoners er iets aan hebben. Alles aan het klimaat toeschrijven laat die bestuurders vrijuit gaan, en dat is niet goed. Dus: ‘naast die wereldwijde strijd (tegen klimaatverandering, PS) moeten we onthouden dat plaatselijke beslissers aansprakelijk zijn voor vermijdbare mislukkingen van milieubeheer die resulteren in de degradatie en het lijden dat we nu zien’, zo sluit Madani – zelf als voormalig plaatsvervangend vicepresident in Iran een van die beslissers – diens artikel af.
Dat punt houden we beter even in gedachten als we het over Turkije gaan hebben. Ook dat land beleeft een ramp van verschroeiende hitte en vlammenzeeën. Het regime nam amper verantwoordelijkheid. ‘Sommige politici en regeringsgezinde media suggereren dat de Koerdische organisatie PKK achter de natuurbranden zit, al is hier geen bewijs voor’.(11) Natuurlijk, geef de schuld maar aan Koerdische verzetsstrijders! De geloofwaardigheid van dat verhaal was meteen al minimaal. In buurlanden Griekenland, Italië en ook in Albanië en Noord-Macedonië, woedden soortgelijke branden. Daar hebben ze helemaal geen PKK om de schuld aan te geven.
Het is goed om de houding onder de Turkse bevolking te zien. Mensen waren niet tevreden over de aanpak van de ramp, en soms rechtstreeks boos op de autoriteiten. Bijvoorbeeld Kemal Deniz, een Turkse Nederlander met een huis in in de Turkse stad Antalya. ‘“Mensen zijn hier geschrokken en verdrietig. Ze voelen zich machteloos en niet goed geholpen door de Turkse overheid” , zegt hij. Velen zijn boos omdat er alleen wordt geblust met helikopters en niet met blusvliegtuigen.’ Dat laatste is intussen veranderd – klaarblijkelijk door buitenlandse hulp – maar dat neemt de eerdere indruk niet weg. En dan is er de zelfgenoegzame regeringstoon. Deniz nogmaals: ‘Erdoğan (de Turkse president, PS) sprak op televisie geen medeleven uit, hij zei alleen dat Turkije goed bezig was met blussen.’(12) Het lijkt Rutte wel, over COVID-19.
Meer onvrede, meer contrast. Can Turan, wonend in Leiden maar met Marmaris als plaats van herkomst, beschrijft de evacuatie van toeristen. Die ‘is niet goed gegaan. Sommige zijn in transportboten naar Marmaris gebracht, maar die boten raakten heel snel vol en over de weg kon je niet gaan. Gelukkig is er veel Turkse gastvrijheid. Er kwamen veel vissersbootjes die allemaal meehielpen om mensen in veiligheid te brengen.’(13) Geen adequate overheidsaanpak. Wel de hulpvaardigheid van doodgewone mensen waar het uiteindelijk op aan komt. Can Turan spreekt ook van ‘mismanagement door de overheid. We hebben veel te weinig voorzieningen om bosbranden te bestrijden.’ Geldtekort kan zoiets trouwens niet zijn, want voor bommenwerpers, tanks, pantserwagens en heel veel traangas is merkwaardigerwijs ruimschoots budget. De Koerdistan Unie van Gemeenschappen KCK maakte al een soortgelijk punt, in een verklaring waarin het presidentschap ervan de beschuldiging dat de PKK achter de branden zit, nadrukkelijk weerspreekt.(14) Beetje overbodig wellicht dat laatste, gezien de minimale geloofwaardigheid die de regering intussen rond de branden nog heeft.
Hier en daar is de woede al behoorlijk fel. The Guardian besteedt er uitgebreid aandacht aan(15) en laat bijvoorbeeld een bewoner uit de omgeving van Marmaris aan het woord. ‘Ik sterf en smeek al vijf dagen [de autoriteiten om te helpen]’, zegt die. ‘Ze zeiden dat ze zouden helpen als het vuur bij huizen komt. Welnu, hier ga je, het is bij de huizen. Hoe ter wereld kan zo’n regering, zo’n management bestaan?’ En hij voegt toe: “God verdoeme ze allemaal. Als ze ook maar enige vrees van God hebben, of een geweten, dan zouden ze af moeten treden.’
Er is reden voor zulke woede. Die is losgekomen ‘nadat de regering toegaf dat het land geen bruikbare blusvliegtuigen had’. Aan waterkanonnen heeft het land minder tekort – die worden intussen als blusmateriaal ingezet. Erdoğan maakt zich intussen enigszins belachelijk door naar rampgebied te reizen, theezakjes naar mensen te gooien en te beweren dat er zoveel steun komt bij wederopbouw ‘dat “anderen wier huizen niet zijn afgebrand zouden willen dat die van hun ook afgebrand zouden zijn”’.
The Guardian citeert ook nog deskundige wat betreft bosbeheer, Erdoğan Atmis. Die zegt: ‘het budget voor bosbrandpreventie is gereduceerd, en managers op het directoraat-generaal voor bosbeheer die werkelijk deskundig en ervaren zijn wat het bestrijden van branden betreft, zijn uit hun baan gezet en vervangen door pro-regeringsmensen.’ Intussen waarschuwden autoriteiten TV-stations dreigend: ‘Voortdurende live verslaggeving over de branden “demoraliseert de mensen” en kan bestraft worden’. Van de beschuldigingen richting PKK horen we intussen vrij weinig meer.
Het is duidelijk: de regering van Turkije heeft een blusprobleem maar ook een geloofwaardigheidsprobleem. Dat komt er van als de prioriteit van de overheid ligt bij repressie van andersdenkenden, oorlog tegen Koerden en lucratieve prestigeprojecten. Dus ja, die branden worden in de hand gewerkt door klimaatverandering. Maar al die boze mensen die nu hulp nodig hebben, en die naar boven wijzen, naar bestuurders en regering als verantwoordelijk voor wanbeleid en asociale prioriteiten, die mensen hebben groot, heel groot gelijk. Dat geldt in Turkije, maar feitelijk overal waar klimaatverandering soortgelijke rampen helpt ontketenen en de overheid mensen goeddeels laat barsten. Mensen zijn wel wegens kleinere aanleidingen aan een revolutie begonnen.
Noten:
1 Andrew Roth, ‘ “Everything is on fire”: Siberia hit by unprecedented burning’, The Guardian, 20 juli 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/jul/20/everything-is-on-fire-siberia-hit-by-unprecedented-burning
2 ‘Bosbranden in koudste deel Rusland: correspondent Iris de Graaf ging erheen’, NOS, 29 juli 2021, https://nos.nl/artikel/2391539-bosbranden-in-koudste-deel-rusland-correspondent-iris-de-graaf-ging-erheen
3 Andrew Roth, ‘ “Everything is on fire”: Siberia hit by unprecedented burning’, The Guardian, juli 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/jul/20/everything-is-on-fire-siberia-hit-by-unprecedented-burning
4 ‘Bosbranden in koudste deel Rusland: correspondent Iris de Graaf ging erheen’, NOS, 29 juli 2021, https://nos.nl/artikel/2391539-bosbranden-in-koudste-deel-rusland-correspondent-iris-de-graaf-ging-erheen
5 Jessica Corbett, ‘Bootleg Fire Has Burned Over 364,000 Acres and Is Making Its Own Weather’, Common Dreams, 20 juli 2021, https://www.commondreams.org/news/2021/07/20/bootleg-fire-has-burned-over-364000-acres-and-making-its-own-weather
6 Andrea Germanos, ‘Climate-Linked Drought Leads To First Ever Shutdown of Calofornia Hydropower Plant’, Common Dreams, 6 augustus 2021, https://www.commondreams.org/news/2021/08/06/climate-linked-drought-leads-first-ever-shutdown-california-hydropower-plant
7 ‘Bosbranden leiden tot nieuwe evacuaties in Griekenland. Italië en Turkije’, Nu.nl, 31 juli 2021, https://www.nu.nl/buitenland/6148981/bosbranden-leiden-tot-nieuwe-evacuaties-in-griekenland-italie-en-turkije.html
8 ‘Bosbranden rukken weer op naar Athene’, Nu.nl, 5 augustus 2021, https://www.nu.nl/buitenland/6149954/bosbranden-rukken-weer-op-richting-athene.html
9 ‘Bewoners met veerboten van Grieks eiland Evia gehaald vanwege bosbranden’, Nu.nl, 7 augustus 2021, https://www.nu.nl/buitenland/6150252/bewoners-met-veerboten-van-grieks-eiland-evia-gehaald-vanwege-bosbranden.html
10 Kaveh Madani, ‘Iran’s decision-makers should shoulder the blame for its water crisis’, The Guardian, 5 augustus 2021, https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/aug/05/iran-environmental-crisis-climate-change
11 ‘Branden in Turkije: “Van prachtige natuur tot gedoofde open haard”’, NOS, 1 augustus 2021, https://nos.nl/artikel/2392035-branden-in-turkije-van-prachtige-natuur-tot-gedoofde-open-haard
12 ‘Branden in Turkije: “Van prachtige natuur tot gedoofde open haard”’, NOS, 1 augustus 2021, https://nos.nl/artikel/2392035-branden-in-turkije-van-prachtige-natuur-tot-gedoofde-open-haard
13 ‘Turkse bosbranden: toeristen weg, bossen verwoest, mensen in tranen’, NOS, 30 juli 2021, https://nos.nl/artikel/2391719-turkse-bosbranden-toeristen-weg-bossen-verwoest-mensen-in-tranen
14 Kurdistan Communities Union, ‘KCK: “Reports that the forest fires in #Turkey were set by Kurds and the PKK are a lie”’, Enough 14, 6 augustus 2021, https://enoughisenough14.org/2021/08/06/kck-reports-that-the-forest-fires-in-turkey-were-set-by-kurds-and-the-pkk-are-a-lie/ , afkomstig van https://anfenglishmobile.com/news/kck-reports-that-the-forest-fires-in-turkey-were-set-by-kurds-and-the-pkk-are-a-lie-53942
15 Bethan McKernan, ‘Anger in Turkey grows over government’s handling of Turkey’s wildfires’, The Guardian, 3 augustus 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/aug/03/anger-in-turkey-grows-over-governments-handling-of-wildfires
- Ook verschenen bij PeterStormt
