De klimaatmars, dus, in Rotterdam, afgelopen zondag 19 juni 2022. Ik had een verslagje min of meer toegezegd. Bij deze. Laat ik positief beginnen. Het was gezellig en sfeervol. Laat ik meteen kritisch zijn: het was onbevredigend ook.
Ik was er redelijk op tijd, na pas kort van te voren besloten te hebben dat ik sowieso zou gaan. Van plan was ik het al langer, maar na de dag ervoor in Amsterdam Noord was de moeheid best een dingetje. Maar ik kon het toch niet laten, ook omdat ik al van een handvol close comrades wist dat die echt verhinderd waren. Vooruit dus maar. Erheen!
Een klein uur voor begintijd was het verzamelpunt Binnenrotte niet helemaal leeg. Dat vond ik qua opkomst een goed teken, maar supersnel verder volstromen deed het niet, het druppelde het plein op. Vooral usual (un)suspects. De hele politieke dierentuin gaf acte de présence. Een flinke groep Partij voor de Dieren, meteen al aardig wat zichtbaar GroenLinks. Milieudefensie, Greenpeace. Allerlei marxistische groepen, maoisten van de Rode Morgen, de voormalige SP-jongeren van Rood. De Internationale Socialisten met hun befaamde borden en krant, zo’n grote aanwezigheid van deze trotskistische organisatie waar ik ooit bij hoorde heb ik lange tijd niet gezien. Maar op brede massademonstaties als deze is deze club in zijn element, dus heel verbazend is het niet. Natuurlijk is dit overzicht niet compleet.
Intussen keek ik uit naar mijn anarcho-kameraden! Ik was van plan aan het aangekondigde Black Block deel te nemen. Mede daarom was ik op tijd gegaan: zodat ik tijd en gelegenheid had om ze te vinden. En ja hoor, ik kwam een groepje tegen en voegde me daarbij. Gezellig! Wachten, kletsen, en kijken waar we zouden gaan lopen, We stonden tussen veel GroenLinksers en even verderop Internationale Socialisten. Dat was niet de ideale plek. Even verderop zijn we ‘in blok’ gegaan: de zwarte outfit aan, voor de onherkenbaarheid, spandoeken om ons heen, blok gevormd. We waren met iets van 25 kameraden. Nu nog een geschikte plek zoeken. Die vonden we: een XR-blok voor ons, een redelijk levendig FNV-blok achter ons. Uit dat FNV-groepje klonk radicale Engelstalige vakbondsmuziek. Ik vond het wel sfeervol, al zou het natuurlijk beter zijn als die FNV het bijbehorende radicalisme wat meer praktiseerde.
We gingen lopen! Op pad met ons blok. Dat zag er solide uit en was hecht georganiseerd. Steeds letten mensen op en riepen ‘camera’s!’ , zodat we ons met de spandoeken tegen opname konden afschermen. En we riepen natuurlijk leuzen. Natuurlijk oude bekenden: ‘A-Anti-Anticapitalista’ (3 maal), gevolgd door ‘Overthrow the System, Revolution Anarchista!’, ‘One Solution! Revolution!’ ‘One Direction! Insurrection!’ ‘Change your Diet for the Climate: Eat The Rich!’ Een ter plekke gedane vondst: ‘Red het klimaat! Sloop de Staat!’ En ‘One Two Three Four, Eat the Rich and Feed the Poor’ werd al snel uitgebreid met ‘Five Six Seven Eight, Organize and Smash the State!’ Antifascistische leuzen die steeds weer terzake zijn: ‘Alerta, Alerta, Antifascista!’ en ‘Chiamo Tutti Antifascisti! en solidariteitsbetuigingen met vluchtelingen: “Say it Loud Say it Clear, Refugees are Welcome Here!’ zowel geroepen als gezongen.
O ja, en bij leegstaande panden zongen we dingen als:
Daar staat een pandje leeg! (4 x)
Daar moeten krakers in! (4 x)
We gaan naar binnen toe! (4 x)
Waar is het breekijzer? (4 x)
Wie belt de advocaat? (4 x)
Dat woningnood en kraken een ding waren in onze hoofden was duidelijk. Tot twee keer toe begonnen mensen het refrein te zingen van ‘Wat Niet Mag, Kan Nog Steeds’, het kraakliedje van Your Local Pirates:
‘Je neemt een koevoet, en een hamer
En ter hoogte van het slot
Tussen deur en deurpost
Breek je de sluiting zo kapot!’
Erg leuk om te merken dat de bijdrage van een muziekduo waar ik zelf deel van uit maak, zo wordt opgepikt en ingezet door zoveel leuke mensen!
Wat heeft dat allemaal met klimaat te maken? Ogenschijnlijk niets – maar tegelijk een heleboel. De strijd tegen de klimaatontwrichting en de strijd tegen de woningnood brengt ons in botsing met het zelfde winstzuchtige en destructieve systeem. Kraakstrijd en klimaatstrijd zijn vertakkingen van antikapitalistisch anti-autoritair verzet, en als anarchisten uiten we ons op die verschillende issues.
Heel positief was op een gegeven moment de interactie tussen ons anarcho-blok en het XR-blok dat voor ons liep, en waar het ook lekker levendig toeging. Herhaaldelijk werden onze leuzen overgenomen door XR-mensen en riepen we dus samen. Volgens mij ging het ook andersom: wij die leuzen oppikten vanuit net XR-blok en die mee gingen roepen. ‘The Oceans are Rising – So Are We!’ bijvoorbeeld. Die riepen we met XR samen. Ik zag zelfs een enkele keer iemand in het XR-blok die zelf begon met ‘One Solution Revolution’ en er helemaal bij straalde. Dit was echt leuk.
Anarchisten die we zijn riepen we natuurlijk ook specifiek anarcho-leuzen. ‘Tegen de verdrukking en tegen apathie – Leve, leve de anarchie!’, ‘Libertad, Libertad, Anarchia Total!’, ‘Geen Bazen of Politici, maar Zelfbestuur en Anarchie!’ en natuurlijk ‘Vuur en Vlammen voor Elke Staat!’ Die klonk des te beter terwijl een kameraad een mooie kleurig brandende fakkel, een flare, omhoogstak. Vurig ging het in het XR-blok ook toe. Daar zag ik op een gegeven moment ook gekleurde rook opstijgen.
Natuurlijk waren we als anarchisten ook plaaggeesten naar politieke partijen. Dat verdienen ze, ook al mag je je afvragen of er geen betere manieren zijn om linksere aanhangers van die partijen los te weken uit hun helemaal niet erg linkse clubs. Maar zulke leuzen zijn natuurlijk ook gewoon uitingen van ons gemoed, en als zodanig prima. Hoe dan ook, we riepen: ‘Wie Hebben Ons Verraden? Sociaal-Democraten!’ ‘Niet Groen, Niet Links maar Neo-Liberaal!’, en ‘Volt is Kut – en Voor het Kapitaal!’ O ja, en ‘Geen Nazi’s, Geen Tankies, op Onze Straat!’ Van die laatste leus vind ik trouwens wel iets meer, maar dat is voor een voetnoot.(1)
Zo liepen we verder, leuzen roepend en ons keer op keer afschermend tegen camera-aandacht. Daar ontstond zelfs een leus uit: ‘Camera’s op het Blok, Geen Geruzie met mijn Stok!’ als ik het goed heb verstaan en onthouden. Vanaf de Binnenrotte gingen we zuidwaarts, toen een stukje langs de Maas, en ter hoogte van de Erasmusbrug weer noordwaarts de Coolsingel op.
Ik had er rekening mee gehouden dat er ‘iets’ ging gebeuren: een Black Block smaakt naar meer dan alleen gecamoufleerd rondwandelen. Maar er gebeurde niets. Dat vond ik enerzijds wel zo rustig: ik was erg moe, en kon persoonlijk de stress van confrontatie missen als kiespijn. Maar ik vond het ook jammer, want van alleen een opgewekte rondwandeling wordt geen gezagsdrager en geen klimaatvernielend bedrijf serieus bang, en komt geen stuk milieuverwoesting stil te liggen. Zo verandert er dus niets. Klimaatdemonstraties zijn schoten voor de boeg, maar die zijn alleen zinvol als er vervolgens ook op het vijandelijk schip zelf geschoten wordt. Daar zat het onbevredigende van de dag. We maakten een gebaar richting de noodzakelijke verandering. We riepen er met grote felheid toe op. Maar de stap van woord naar daad bleef weer uit.
Intussen passeerden we wel enkele relevante plekken voor actie. Op een gegeven moment lag de Erasmusbrug aan onze linkerhand. Op die brug heeft de Rotterdamse politie vorig jaar oktober de woondemonstratie met grof geweld belaagd. Daar had best bij stilgestaan mogen worden. Aan de Coolsingel kwamen we langs het World Trade Center/Beursgebouw. Voor klimaatactivisten die van de daken schreeuwen dat het kapitaal achter het klimaatprobleem zit, toch een logisch doelwit. Dat dacht ook de politie, er stond een heel rijtje agenten heel nadrukkelijk voor dat gebouw. Wij deden niets, op een leuzetje na. Het Stadhuis aan de Coolsingel, waar we ook even aan de repressie tegen het woonprotest herinnerd werden en om die reden nog maar eens nadrukkelijk ‘Vuur en Vlammen voor Elke Staat!’ riepen.
Even verderop, aan de hoek op het Hofplein waar we rechtsaf zouden gaan om terug te buigen naar het beginpunt, kwam de hele stoet tot stilstand. Een opstopping, zoals bij grote demonstraties vaker plaatsvindt? Kennelijk was er meer aan de hand, maar wat? Van iets confronterends was niets te merken, maar in ons blok werden we wel wat ongeduldig: ‘Lopen!’ Maar nee hoor. Stilstaan mochten we. Wat bleek? Verder naar voren waren (als ik het goed heb) XR-mensen aan het trommelen en dansen, en het was Niet De Bedoeling dat we doorliepen. Ik vond het maar niks en maakte dat ook duidelijk. Maar net toen we begonnen te overwegen om er toch maar langs te lopen met ons blok, gingen mensen voor ons op de grond zitten. Een grote sit-down, dat vond ik wel leuk. Wij ook zitten, maar de actie plantte zich niet verder achterwaarts voort helaas. En binnen een paar minuten stonden we weer op. En nu – eindelijk – liepen we verder. Ja, zo werkt een sit-down actie niet.
Ik vond het geen goede episode. Natuurlijk: de optocht is van iedereen, en als een groep een tijdje wil dansen en trommelen op straat is dat prima. Maar laat zo’n groep dat dan duidelijk maken aan groepen voor en achter hen, gelegenheid geven om door te lopen, of anders aanmoedigen om mee te doen! Nu was het gewoon een onduidelijk oponthoud dat aan de demo als geheel weinig toevoegde. Een sit-in is iets heel anders! Dan is het nadrukkelijk de bedoeling dat de hele stoet niet verder beweegt, en dat is best goed. Zoiets symboliseert tenminste enige ontwrichting van business as usual: de boel moet stilgelegd om de planeet te redden! Maar als we die kant op willen – ik wel! – zet het dan kracht bij! Moedig mensen aan om te gaan zitten! En sta dan niet binnen de kortste keren weer op voordat de actie vaart heeft gekregen! Dat denk ik dan. Beetje jammer. Juist de sit-down als actievorm zouden we veel beter kunnen benutten in en om dit soort klimaatmarsen die anders wel een heel braaf en keurig verloop blijven houden. Precies die braafheid en keurigheid van een veel te groot deel van de klimaatbeweging dreigt ons allemaal noodlottig te worden.
Iets van die braafheid viel me ook op een andere manier op. We liepen over brede belangrijke straten in de binnenstad. Maar we namen steeds maar een van de twee rijbanen in met de stoet. We riepen herhaaldelijk ‘Whose Streets? Our Streets!’ maar de helft van die streets lieten we dus gewoon over aan het reguliere verkeer. Ik vind dat een zwaktebod. Juist een demonstratie die de volle breedte van de staten neemt, valt op, juist omdat het verkeer er wat van merkt. Als zelfs dat kleine beetje ontregeling van business as usual al te veel is gevraagd… Ik vind overigens ook dat hier een rol is weggelegd voor radicaler onderdelen van zo’n klimaatmars, en dus ook voor een Black Block als het onze. Maar dat zijn dan dingen om van te voren over na te denken. Als de mars eenmaal bezig is, en je staat er dan pas bij stil, ben je eigenlijk alweer te laat. Zoals vaker zag ik mogelijkheden die onbenut bleven. Natuurlijk werpt dat de vraag op: wat doe ik er zelf aan? Te weinig, no doubt, te vaak zie en bedenk ik zulke dingen pas ter plekke of achteraf, en dus te laat. Maar dat is nog geen reden om niet op gemiste kansen te wijzen. Misschien doen we het een volgende keer dan weer beter.
Goed. Mopperdemopper, terwijl de sfeer tot over het algemeen er echt wel in zat. Ik vond datgene wat we als Black Block wel deden, best goed gaan en goed gedaan. Het blok functioneerde en was goed opgezet. Na afloop bleek dat de waakzaamheid rond camera’s nog een extra dimensie had: iemand liep buiten het blok briefjes uit te delen met uitleg waarom camera’s niet op prijs werden gesteld door mensen van ons. Een stevige klus, petje af!
Na de stilstand bij het Hofplein was het niet zo ver meer terug naar het beginpunt. Daar gingen we snel ‘deblocken’: Black Block outfit weer uit terwijl we elkaar bij toerbeurt uit het zicht hielden met behulp van onze spandoeken. Rond die tijd begon het te regenen, en na wat gezelligheid en napraterij ben ik, terwijl de toespraken van de slotmanifestatie nog bezig waren, maar weer eens huiswaarts gegaan. Op dat moment was de menigte trouwens al zwaar uitgedund.
Die menigte, zo was mensen ook al opgevallen, was niet zeer groot. Wel duizenden mensen, al had ik er geen goed zicht op. Geen tienduizenden, het voelde op de Binnenrotte niet als een enorme compacte massa, niet van te voren en nog minder na afloop van de stoet. Bij thuiskomst las ik het: 10.000 deelnemers volgens de organisatie. Bij de vorige klimaatmars, in november 2021 in Amsterdam, waren het er pakweg 40.000.(2) Dat zal niet betekenen dat het klimaat die duizenden die toen gingen en deze keer wegbleven niet meer interesseert. Maar een teken van een snelgroeiende klimaatbeweging is het nu ook weer niet.
De omvang van in ieder geval dit type klimaatprotest neemt niet merkbaar toe. De stevigheid ervan op marsen als deze al evenmin: het blijven strijdbare maar veel te lieve, veel te vriendelijke, wandelingen. RTL Nieuws: ‘Het verliep zonder incidenten en de politie spreekt van “een mooie dag”’.(3) Dan is er dus iets niet helemaal goed gegaan. Want zonder ‘incidenten’ blijft precies het soort van ontwrichting die nodig is om de death machine die klimaat, biodiversiteit en behoorlijk leven op aarde steeds verder ontregelt en sloopt, achterwege. En ik ben al helemaal niet naar Rotterdam gekomen om de politie een mooie dag te bezorgen. Louter gezellige stadswandelingen als klimaatactie gaan de boel niet redden. Het is ruimschoots over tijd voor stevige escalatie van ons verzet. Tot de volgende ontwrichtende keer!
Noten:
1 Fascisten jaag je van de straat. Tankies – hardline partijcommunisten die repressieve staten met enthousiasme verdedigen – bestrijden we maar beter ook, maar wat mij betreft liever op een andere manier. Waarom? Omdat tankies, in tegenstelling tot fascisten, vaak gedreven worden door verlangens naar solidariteit en gelijkwaardigheid waar wij als anarchisten ook uiting aan willen geven. Ze denken alleen ten onrechte dat je op de weg daarheen staatsmacht en zelfs staatsterreur nodig hebt. Onze methoden verschillen radicaal van tankie-methoden, en daarom zijn we tegenstanders. Als tankies de macht grijpen, gaan wij tegen de muur. Dat maakt ons tot vijanden.
Maar ik geloof dat veel tankies op andere gedachten gebracht zouden kunnen worden, precies door een beroep te doen op die dingen die we wel gemeenschappelijk hebben, hoe vreemd dat ook mag klinken, en van daaruit te laten zien dat hun verdediging van repressieve staatsmacht haaks staat op de doelen die ze zeggen na te streven. Niemand wordt tankie uit machtswellust: dan word je eerder VVD-er of fascist. Mensen worden communist om redenen die niet zo ver af liggen van de redenen waarom mensen anarchist worden: verlangen naar rechtvaardigheid, sociale gelijkheid, bevrijding. Dat maakt gesprekken met communisten, zelfs met de tankie-versie ervan, mogelijk en soms zinvol. En daarin verschillen ze van fascisten, voor wie ongelijkheid en autoriteitshype kernwaarden zijn.
Ik vind wel dat samenwerking tussen anarcho’s en tankies onder het mom van ‘linkse eenheid’ een gevaarlijke illusie is die anarchisten in gevaar brengt, en de noodzakelijke strijd niet sterker maakt. En onze werkwijzen en organisatievormen verschillen zo wezenlijk dat samenwerking al heel snel vastloopt, tenzij anarchisten zich aanpassen aan partijcommunisten en feitelijk als hun voetvolk gaan functioneren. Ook niet echt de bedoeling, wat mij betreft.
Maar ‘tankies van onze straten’? Ach, laat ze zich maar lekker belachelijk maken op demonstraties verder…
2 ‘Rustig verlopen klimaatmars in Rotterdam minder goed bezocht dan verwacht’, Nu.nl, 19 juni 2022
3 ‘Klimaatmars in Rotterdam met duizenden mensen rustig verlopen’, RTL Nieuws, 19 juni 2022
– Ook verschenen bij Egel
– Uitgelichte afbeelding: videostill demonstratie
