Het kleine raakpunt tussen SGP (CU) en anarchisme

In 1984 liet Roel van Duijn een boek Voeten in de aarde; de eco-crisis en onze erfenis van Abraham Kuyper en Frederik van Eeden; verkenningen in organische en organistische filosofie verschijnen. De man die Kropotkin had geherintroduceerd in Nederland (De boodschap van een wijze kabouter) greep terug op Nederlandse denkers/doeners. Van Eeden, de man van de kolonie Walden in Blaricum, eigensoortig en ongeorganiseerd socialist – daar viel mee te leven, beter nog: het was een keuze voor een traditie. Maar Kuyper? In Het sociale vraagstuk en de christelijke religie acht hij het socialisme onvermijdelijk – dit is dan niet een morgenrood-uw-heilig-gloeien-ideaal in de verte, maar de oplossing van “de sociale quaestie” van die dagen (die er nog steeds is, maar het mag niet meer gezegd worden in de gangbare media). Klassenstrijd en onteigening der onteigenaars waren uiteraard uit den boze, maar de kapitalisten moesten wel voor hun eigen bestwil beseffen dat er iets moest veranderen/verbeteren.

Dat was de Kuyper van 1891, die in 1903, het enige jaar waarin Nederland een revolutionair lijkende stakingsbeweging meemaakte, er op zou slaan en als eerste minister een stakingsverbod voor arbeiders bij de spoorwegen en voor ambtenaren doorvoerde. De algemene staking hiertegen mislukte.

Van Duijn zag wel iets in de leer van soevereiniteit in eigen kring, zoals voorgestaan door de antirevolutionaire richting. Bijna dertig jaar later is het fusieproduct waar de Antirevolutionairen in opgegaan zijn, het CDA, teruggebracht tot het zeteltal van de ARP en waarschijnlijk voorgoed politieke irrelevant geworden. De echte erfgenamen van de antirevolutionaire (gereformeerde) richting zijn de ChristenUnie en bovenal de Staatkundig-Gereformeerde Partij. Maar hoeveel soevereiniteit in eigen kring zou met name de laatste anderen laten? Men oordele zelf over hoe er klaarblijkelijk bij de SGP over gedacht wordt:

Op 10 november 1922 stelde ds. Kersten dat het zijn stellige overtuiging was dat „het maatschappelijk leyen een eigen soevereiniteit heeft, door God Zelf, als Formeerder van het organisch leven der maatschappij er in gelegd”. En elf dagen later zei ds. Kersten: „Tegen de klimmende staatsbemoeiing beriep ik mij op de soevereiniteit in eigen kring; ik bedoelde niet losbandigheid, doch handhaving van de door God in de maatschappij gegeven vrijheid”.

De ChristenUnie ziet de soevereiniteit in eigen kring als onverenigbaar met het katholicisme. Wie katholiek is en bij de CU wil kan geen katholieke ideeën meenemen.

Is het onaardig om er nog even op te wijzen dat een van de partijen die in het fusieproduct Christenunie zijn opgegaan, het Gereformeerd Politiek Verbond, onder andere met beroep op soevereiniteit in eigen kring, voorstander was van de apartheid in Zuid-Afrika?
Het “calvinistische”, kuyperiaanse gedachtengoed is onnodig voor het anarchisme. Tussen het idee van zelfbestuur en zelfbeheer en regering met steeds herroepbaar mandaat en de staat zoals de gereformeerden deze zien is een te grote kloof. Ten hoogste zou het grondslag voor een dialoog kunnen zijn. Een dialoog die van een kant komt, vermoed ik – als hij al gevoerd wordt.
Op waarom ik de SGP haar soevereiniteit in eigen kring gun kom ik apart terug.