Een eerbetoon aan de Nubische muzikant Hamza Alaa El Din (1929-2006, vrede zij met hem), omdat het vandaag 15 jaar geleden is dat hij overleed. (Al kan ik die vriendelijke kop van hem nog zó uittekenen – wat een uitstraling had die man!) Hij wordt internationaal nog steeds geroemd als een meester op zijn instrument, de ud (Arabische luit), en vanwege zijn grote waarde voor het muzikale erfgoed van zijn volk (de Nubiërs), dat hij zowel wist te behouden als te vernieuwen:
Born in Toskha, Nubia, in Egypt, Mr. El Din began playing oud while studying engineering at the University of Cairo. He also studied at the King Fouad Institute of Middle Eastern Music. Learning of plans to build the Aswan Dam, he quit his engineering job in Cairo and set off to preserve Nubian music before the people were dispersed. With his oud, an instrument unknown in Nubia, he traveled from village to village by donkey, gathering songs. He was playing in traditional Arabic style; it wasn’t until his music acquired a distinctly Nubian flavor that it caught on.
“One day I felt the oud had a Nubian accent,” Mr. El Din told The Chronicle in 1995. “I played for people in my village and they were mesmerized. I knew I had something.” (bron)
Nubian
Het Nubische volk leefde in het zuiden van Egypte, waar de Nijl het land binnenkomt, totdat ze door de komst van de Aswan-stuwdam(men) (v.a. 1960) naar Noord-Soedan werden verdreven. Hamza El Din was destijds gelukkig zo doortastend om met zijn ezeltje de boer op te gaan, omdat hij aanvoelde dat deze muziek anders verloren zou gaan. Kort daarop emigreerde hij naar Californië alwaar hij o.a. rondhing met leden van The Grateful Dead en het legendarische Kronos Quartet. Die roem(d)en hem om zowel zijn technische perfectie als de gevoelssnaren die hij wist te raken.
Nubian (als muziekstijl) kenmerkt zich doordat het in de kern alleen uit zang en percussie bestaat, net als de muziek van die hele geografische breedtegraad, van de Westelijke Sahara tot en met Jemen1, die ook wel wordt aangeduid met de term ‘desert blues‘. Er worden natuurlijk wel snaar- en andere instrumenten aan toegevoegd, maar dat is een vrij recente ontwikkeling. Arabische invloeden waren er al van oudsher, via Jemen, maar ook daar was het enkel zang met percussie wat de klok sloeg.
Dat minimalisten Steve Reich en Terry Riley erdoor geïnspireerd werden, moge een aanduiding zijn dat ook El Dins werk iets basaals had. Toch klinkt zijn muziek, waarin de ud nu eenmaal dominant is, totaal anders dan die van die andere grootheid op het gebied van Nubian: Ali Hassan Kuban2. Hamza wilde vooral laten zien dat hij in een veel grotere muziektraditie stond: die van oost en west en heden en verleden, dat amalgaam dat soms als ‘Andalus(ian)’ wordt aangeduid. Onderstaande clipjes zijn daar eerlijk gezegd eveneens een weerspiegeling van. Wie echte onversneden nubian folk van hem wil horen dient zijn vroege werk te bestuderen (zie hier en hier).
La Salam (‘Greetings’)
Mwashah (aka Muwashshah)*
* Het gaat hier om de Arabische muwashah genaamd Lamma bada yatathanna die minimaal uit de 14e eeuw stamt (maar door sommigen aan Ziryab [9e eeuw] wordt toegeschreven).
Lamma bada yatathanna
When the gossamer nymph appears,
My beloved’s beauty drives me to distraction;
Surrender
Surrender
When I am enraptured by a glimpse,
My beloved’s beauty is a tender branch caught by the breeze;
Surrender
Surrender
Oh my destiny, my perplexity,
No one can comfort me in my misery,
In my lamenting and suffering for love,
But for the one in the beautiful mirage;
My beloved’s beauty drives me to distraction,
Surrender
Surrender
(N.B.: Dit is slechts een vertaling, toevallig v.d.h.v. Hamza El Din himself. Dit is er nog een, ter vergelijking.)
1dat slechts een zeestraat verwijderd ligt van Zuid-Egypte en Soedan. Over die connectie tussen Jemen en de desert blues-muziek wil ik binnenkort nog eens een boom opzetten.
2Kuban gold als de ‘Godfather of Nubian roots music’ terwijl El Din meestal werd aangeduid als de ‘King’.
- Uitgelichte afbeelding: By CoffeeAddictedWreck – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=104788209
Ter aanvulling: Op de cd-box Ambiances du Sahara – desert blues is Hamza El Din vertegenwoordigd met Muwashah. Dat wil dus zeggen dat de uitvoering niet alleen ‘Arabo-Andalusisch’ klinkt, maar vooral ook behoorlijk ‘Saharaans’.
Wie mij overigens aan de tekst kan helpen van het boekje dat bij de oorspronkelijke persing zat, zou ik zeer dankbaar zijn.