De wereld verandert. Een clichématiger cliché is er nauwelijks. Toch zijn er lieden die menen dat de wereld stil te zetten is. Ze huldigen een conservatief gedachtegoed. In plaats van het positieve te zoeken in onontkoombare veranderingen probeert men verandering tegen te houden. Hoe zonde is dat eigenlijk. De lamlendige houding zou zielig zijn als die niet zo destructief was.
Acedia (futloosheid, gezapigheid, lamlendigheid) behoort tot een van de zeven hoofdzonden. Dus ook de aloude christenen hadden de destructieve tendensen van acedia allang opgemerkt. Hoewel het verschijnsel overal voorkomt, lijkt Nederland er momenteel erg vatbaar voor. Zo blijken in de EU Nederlanders veruit het negatiefst over vluchtelingen. Verandering schijnt eng. De mentaliteit in Nederland is daarmee grotendeels verworden tot die van een besloten dorp.
Het dorp
De sfeer van het dorp is door Wim Sonneveld geweldig bezongen. Al wordt de thematiek van de oorspronkelijke Frans-Occitaanse tekst La Montagne in het Nederlandse Het Dorp weliswaar verkwanseld. In plaats van een mooie streek te bezingen en het onontkoombare vertrek eruit, is die in de Nederlandse versie veranderd in een nostalgisch ‘vroeger was het beter’. Polderklei(n)burgerlijkheid troef. En Sonnevelds lied tekent die ongemeen scherp. Collega Arnold van der Kluft raakte er geïrriteerd door.
Evenmin vrolijk werd een andere collega, Keira, van haar dorp uit haar jeugd. Ze herinnert het zich als zwaar verongelijkt. En die verongelijkte houding ontwaart ze tegenwoordig in Nederlanders in het algemeen.
Kwakzalver
Hoewel de gezapige verongelijktheid het meest in dorpen voorkomt, is die overal voelbaar. Die heeft Han van der Horst op Joop eveneens beschreven in een recente ontmoeting met aanhangers van Wilders in Rotterdam.
Wilders’ Rotterdamse volgelingen waren op de een of andere manier door het leven getekend. Hun kop zat vol woede maar zij oogden lijdzaam. Zij zaten in de hoek waar de klappen vielen en nu wilden zij hun miserie opdragen aan Geert Wilders. Hij zou hun lasten op zijn schouders nemen. Dan kwam alles goed.
Deze passage geeft treffend weer wat er aan schort: perspectief. Wilders’ aanhangers zitten in het verdomhoekje en komen daar niet uit weg. Net als de dorpsbewoners op de bijna verlaten berg in Frankrijk en die in Nederlandse polder vechten ze voornamelijk tegen achteruitgang en koekeloeren ze jaloers naar elkaar of iemand toevallig toch meer dan gemiddelde voorspoed ten deel valt. Is er een overeenkomst met terminale patiënten? Die weten dat de reguliere geneeskunde hen niet kan helpen en een deel wendt zich tot kwakzalvers: baat het niet, soit. Zo verwachten perspectieflozen in maatschappelijk opzicht wellicht baat van politieke charlatans.
Alternatief
Het gevaar van politieke kwakzalvers is duidelijk: bij een machtsovername zullen ze een desastreuze en onderdrukkende politiek voeren waarvan iedereen de zware lasten krijgt te dragen. De remedie ligt in beginsel voor de hand: perspectief bieden aan degenen in het verdomhoekje. Soms is dat echter onmogelijk. Regelmatig ligt het gewoon aan de streek waar mensen wonen. Zo kunnen sommige regio’s het beste een bestemming als natuurgebied krijgen. Dit geldt trouwens ook voor de Groningse aardbevingsregio. Vaker zijn er daarentegen in lokale situaties meer alternatieven.
Overigens blinkt links in het algemeen niet uit in het schetsen van een wenkend perspectief. De sociaal-democratie heeft het marktideaal in de armen gesloten en probeert daarvan de pijn hier en daar wat te verzachten. Een alternatief model ontbeert ze. Sociaal-democratie als route naar een een socialistische samenleving is afgeschud als overbodige ideologische veren. Dan is er nog een linksige groep die op stalinistische wijze een ‘socialisme in eigen land’ voorstaat. Wie enigszins nadenkt, doorziet alras deze onverwezenlijkbare propagandistische slogan. Die biedt evenmin een alternatief. Nochtans is een aantrekkelijk links perspectief nodig. Anders dreigt volkomen terechte kritiek op de huidige dominante politiek als die van dreinende huilebalken beschouwd te worden. En op die manier raakt op den duur nagenoeg iedereen lamgeslagen die onder de maatschappelijke top zit, die met andere woorden tot het krapuul behoort.
