Filosoof Arthur Wyns bracht net een boek uit getiteld ‘Leven met de Ander’, waarin hij de recente vluchtelingencrisis en de effecten die het heeft op Europa onder de loep neemt aan de hand van theorieën en analyses van filosofen, migratie experts en staatsleiders. Hij sprak onder andere met de Nederlandse historica Evelyn de Roodt over de Belgische vluchtelingen die tijdens WOI in Nederland werden opgevangen.
In uw werk beschrijft u hoe er aan het bloedige begin van WOI, ondertussen meer dan 100 jaar geleden, er haast 1 miljoen Belgen de Nederlandse grens over vluchtten. Hoe bevond de Nederlandse bevolking deze instroom van Belgische vluchtelingen?
Na het binnenstromen van één miljoen uitgeweken Belgen raakte de Nederlandse bevolking diep onder de indruk van de eigen gastvrijheid. Er groeide een opmerkelijke collectieve roes, die trekken van massahysterie ging vertonen. Waarschijnlijk kon die publieke betrokkenheid zo escaleren omdat Nederlanders op dat moment nog vrij onbekend waren met oorlogsbeelden – er bestond nog geen televisie – en de impact van die lange stoet ontredderde mensen dus bijzonder groot was. Het ging bovendien om een buurland, waardoor de vluchtelingen hun oorlogsleed direct en zeer zichtbaar Nederland binnenbrachten, en de Nederlandse bevolking zich gemakkelijk kon identificeren met de slachtoffers. Ook een gevoel van morele plicht speelde een rol. Nederland leek in de oorlog gelukkig neutraal te kunnen blijven en ervoer het als een opdracht om vanuit de eigen veilige positie de getroffenen uit het buurland te helpen. Over de consequenties van een langer verblijf werd toen nog niet nagedacht.
In een interview met OVT sprak u van een ‘hulpverleningseuforie’ bij de Nederlanders tijdens WOI, waarbij de Nederlanders zeer trots waren op de gastvrijheid die ze verleenden. Kan u dergelijke euforie ook vandaag de dag waarnemen in huidige initiatieven bij de Nederlandse bevolking?
De hulpverleningseuforie tijdens WOI duurde maar kort en heeft zich nadien in Nederland nooit meer op zo’n grote schaal voorgedaan. Al na enkele weken begonnen de Nederlandse bevolking en de pers de leefomstandigheden van de Belgen in hun bezette land te relativeren. Het zou allemaal minder erg zijn dan het zich aanvankelijk had laten aanzien: de bombardementsschade viel mee, de Belgen hadden te eten en konden hun werk gewoon blijven doen. Vervolgens gingen de Nederlanders beseffen dat het verblijf van al die vluchtelingen gevolgen had voor hun eigen samenleving: Belgen waren goedkope werknemers, waardoor ze een bedreiging vormden voor de Nederlandse arbeidsmarkt, en bovendien kostte hun opvang handenvol geld. Verder leidden culturele verschillen tot vooroordelen. Beïnvloed door de komst van vele armen uit de Antwerpse sloppenwijken, vond men de Belgen gemiddeld onbeschaafder dan de Nederlanders en dus geen aanwinst voor de eigen samenleving. Ook hun afwijkende kleding, eetgewoonten en katholieke geloof speelden daarbij een rol.
Is het type hulpverlening dat vandaag geboden wordt aan vluchtelingen in Nederland te vergelijken met deze uit de recente geschiedenis, zoals bijvoorbeeld tijdens de wereldoorlogen of de oorlog in Joegoslavië van de jaren ’90?
Na de hartelijke opvang van al die Belgen tijdens het begin van de Eerste Wereldoorlog is het klimaat in Nederland langzaam veranderd. Bevolking en bestuurders hadden ervaren wat de nadelen zijn van massale opvang van vluchtelingen en gingen terughoudender reageren op nieuwkomers. Al in juni 1918, dus nog vóór het einde van de oorlog, kwam een nieuwe vreemdelingenwet tot stand met strengere voorwaarden voor de toelating en het verblijf van vreemdelingen. Daarna werd het beleid door verdere wetgeving en aanvullende regels geleidelijk restrictiever. Veel vluchtelingen zijn na 1918 de dupe geworden van dit verscherpte Nederlandse beleid. Degenen die nog het vriendelijkst werden ontvangen waren de Hongaren, gevlucht tijdens hun opstand in 1956. Zij konden profiteren van de toen algemeen heersende verontwaardiging over de communistische agressor. De meest recente vreemdelingenwet dateert uit het jaar 2000 en was een reactie op de instroom van vluchtelingen uit Joegoslavië. Naast een verdere verscherping van toelatingsregels voor asielzoekers beoogde die wet de gangbare asielprocedure te verkorten. Daarvan is uiteindelijk niets terecht gekomen.
(Lees verder bij de bron van dit artikel)
Via:: dewereldmorgen.be
