Wie heeft er hekken van prikkeldraad geconstrueerd om oorlogsvluchtelingen tegen te houden? Hoe inhumaan ben je om zoiets te doen? Europa presteerde het, niet de Turkse president Recep Erdoğan. Voorts moeten we voor Europese schuldigen niet op de eerste plaats met de vinger naar de Hongaarse premier Viktor Orbán wijzen. Natuurlijk is hij hartstikke fout, maar niet hij bouwde het eerste hek. Er stond er al een op de Turks-Griekse grens, gebouwd onder een rechts Grieks bewind. Zijn dan de rechtse Griekse politici eerstverantwoordelijk voor het drama? Ze konden eigenlijk niet anders. Volgens een bericht uit 2011:
“We hebben duidelijk gemaakt dat Griekenland stevige maatregelen en hervormingen op de lange termijn nodig heeft om beter om te kunnen gaan met de landsgrenzen en om de problemen die gekoppeld zijn aan de migratiestromen aan te pakken”, aldus een woordvoerder van de Europese Commissie.
(Trouw)
Dit is een voorbeeld van wat filosoof Hannah Ahrendt de banaliteit van het kwaad heeft genoemd. Niemand in Brussel heeft formeel de verantwoordelijkheid voor de bouw van het hek, niemand heeft opdracht gegeven. De Europese Commissie gaf een waarschuwing aan Griekenland en toen de regering van dat land als gevolg daarvan over de humanitaire grens heenging, was Brussel muisstil. Wij als Europese burgers kunnen achteraf zelfs niet aanwijzen op wiens gezag in de Europese Commissie de waarschuwing aan Griekenland is gegeven. Anonieme bureaucraten bepalen het merendeel van onze besluiten op het hoogste bestuurlijke niveau.
En als er op dat hoogste niveau al invloed van burgers is via het Europees Parlement, kunnen we niet anders dan vaststellen dat dit parlement niet al te veel te vertellen heeft. Hoogstens kunnen we zeggen dat de Europese Volkspartij (met het CDA) en Democratie & Socialisme (met de PvdA) medeverantwoordelijk zijn als grootste partijen in het Europees Parlement. Hierbij valt de Nederlandse parlementariër Diederik Samsom door zijn nog kleinere rol in het geheel hekwerken niet aan te rekenen. Nochtans heeft die sociaal-democraat een hoofdprijs verdient in een hypocriet toneelstukje. Hij heeft een plan gelanceerd om vluchtelingen van Griekenland terug te brengen naar Turkije, onder het humanitaire mom van vermindering van het aantal verdrinkingsdoden. De huidige vluchtelingendeal tussen de EU en Turkije is Samsoms plan met wat aanpassingen.
Als Samsom echt sociaal bewogen was en niet een opportunist, dan had hij een pleidooi gehouden om het hek tussen Turkije en Griekenland plat te krijgen. Dan zouden zeker minder vluchtelingen verdrinken. In plaats daarvan proberen nu velen vanuit Libië de oversteek naar Europa te wagen. Met een veelvoud aan Aylan Kurdi’s – een verdronken en aangespoeld Syrisch jongetje wiens foto de wereld een paar dagen schokte – waarschijnlijk tot gevolg. Zo is de moraal van ons Europeanen. Laten we daaraan denken op deze dag, 9 mei, de Dag van Europa.
