Op het schip Sea-Watch 3 was alles in gereedheid gebracht om te vertrekken richting de Libische Search and Rescue Zone (SAR), maar ook hier kwam corona roet in het eten gooien. Nadat Italië en Malta bij het begin van de crisis lieten weten geen bootvluchtelingen meer binnen te laten, besliste het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken dat particuliere reddingsmissies in de Middellandse Zee moesten worden stopgezet. “We hebben driehonderd meter gevaren van de ene kant van de haven naar de andere. Dat was het. De missie kon niet doorgaan en het schip moest in lockdown.”
Paniek, politie en piraterij
Met of zonder aanwezigheid van reddingsmissies op de Middellandse Zee, vanaf de Libische kust blijven overvolle vluchtelingenboten de oversteek wagen. “Het stopt maar niet. Mensensmokkelaars maken asielzoekers wijs dat wij nog steeds actief zijn op zee waardoor ze dan een bootje kopen en Europa proberen te bereiken. Tussen maart en april zouden er zo’n negenhonderd asielzoekers vanaf Libië over zee vertrokken zijn. Slechts van tweehonderd mensen hebben we weet dat ze zijn terechtgekomen. Een deel kwam aan op Griekse eilanden, een deel is teruggestuurd naar Libië.”
Over de pushbacks van bootjes naar Libië is Provinciael niet te spreken. “Die mensen hebben ondertussen al een hel doorstaan en worden dan teruggestuurd. Zo’n bootje vertrekt met een buitenboordmotor van belabberde kwaliteit, die ze vaak dan nog eens moeten afstaan aan piraten. Dan zijn ze helemaal stuurloos. De mensen worden gewoon in een laatste rechte lijn de dood in gestuurd.”
Ook de Libische kustwacht is geen lachertje. “Zij doen er alles aan om ons het werk moeilijk te maken. Zij opereren in de Libische territoriale wateren, een zone waarin wij niet mogen komen. Zij noemen zichzelf de kustwacht, maar het is eerder een zwaarbewapende en gewelddadige militie. Ze schieten bootjes lek en bedreigen de mensen met machinegeweren waardoor er paniek ontstaat en mensen overboord springen. Maar wij mogen niet ingrijpen zolang er geen noodsignaal wordt uitgezonden. Daar staan straffen voor mensensmokkel op.”
Tegen stroom en richtlijnen in
Ondanks de schrijnende omstandigheden houdt Sea-Watch 3 zich aan de regels en is het schip niet meer uitgevaren sinds de lockdown. Niet elke organisatie houdt zich hieraan. “Wij zijn een brave organisatie. De Alan Kurdi, het schip van de Duitse ngo Sea-Eye, is vorige maand wel vertrokken op missie. Voor de kust van Libië hebben ze twee boten gered, 150 mensenlevens.”
Bij terugkomst weigerden zowel Italië als Malta het overvolle schip de toegang tot hun havens. “Twaalf dagen hebben zij voor de kust van Malta rondgedobberd, maar ze mochten nergens aanmeren. Pesterijen noem ik dat. Een schip zoals de Alan Kurdi kan geen 150 mensen twaalf dagen lang verzorgen. Dat is daar niet op voorzien, maar je kan toch moeilijk zeggen: die eerste zeventig nemen we mee, die andere zeventig sturen we terug?”
Europa kijkt weg
Voornamelijk de Maltese overheid houdt voet bij stuk en laat geen mogelijkheid tot opening. De Italiaanse overheid is iets toleranter. “Malta is heel strikt. Bijna misdadig eigenlijk. Weken geleden werd een containerschip gecontacteerd met de boodschap dat er in hun buurt een vluchtelingenbootje in nood was. Het is dan je plicht naar internationaal recht om die mensen te redden. De kapitein van dat schip deed wat er van hem verwacht werd en pikte 69 mensen op, maar bij aankomst in Malta werd het schip geweigerd: “Trek uw plan met die mensen en ga zo snel mogelijk weg uit onze territoriale wateren”. Dit terwijl die mensen uit de Maltese SAR-zone werden opgepikt. Zo’n koopvaardijschip heeft normaal 14 bemanningsleden en heeft dus ook maar eten mee en plaats aan boord voor 14 mensen. Maar Malta hield het been stijf. Uiteindelijk is de kapitein naar Sicilië gevaren, dat is dan de enige mogelijkheid.”
Provinciael vindt het schandalig dat niemand Malta terugfluit. “Alle mensenrechtenconventies en verdragen van zeerecht worden hier nadrukkelijk met de voeten getreden. Maar Malta gaat vrijuit en Europa kijkt weg. Europese landen hebben hier nu absoluut geen oren naar. Van de lokale mensen krijgen wij gelukkig wel wat steun. De burgemeester van Palermo staat ook aan onze kant, maar voor de rest wil niemand er iets van weten.”
Momenteel wordt op de Sea-Watch 3 alles in gereedheid gebracht voor de volgende missie waarvan het vertrek begin juni gepland staat. “We hebben schrik dat we zeer streng gecontroleerd zullen worden. In elke haven kan een controle plaatsvinden. Als ze iets vinden om ons aan de ketting te leggen, zullen ze dat doen. Neem nu de Alan Kurdi. Nadat zij dus twaalf dagen op zee hebben rondgedobberd en nergens aan wal mochten, werd er in een controle vastgesteld dat er te weinig vuilbakken aan boord waren. De ellende is nog niet helemaal opgeruimd en dan komen ze met een controle. Natuurlijk moet een schip voldoen aan alle vereisten, maar de timing is wel heel verdacht. In plaats van gesteund, worden wij gewoon geboycot. Dat is een vreemd gevoel.”
– door Ellen De Keyzer, oorspronkelijk verschenen bij De Wereld Morgen
