In 1966 blies de KVP het kabinet-Cals op. Het was een merkwaardig kabinet: eerst was er premier Marijnen in een coalitie van KVP, ARP, VVD en CHU. Dit kabinet kwam ten val over – Nederlandser kan het achteraf niet – reclame op de televisie. Zonder verkiezingen wisselde de KVP premier en niet-confessionele coalitiegenoot, Cals gaf leiding aan een kabinet met de PvdA. De KVP sprak zich uit tegen mogelijke verhoging van de inkomstenbelasting en dat was het einde van Cals. Een interimkabinet-Zijlstra met alleen KVP en ARP ging door tot de verkiezingen van 1967.
In 1972 zakte het kabinet-Biesheuvel in elkaar, nadat de ministers van de rechtse afsplitsing van de PvdA, DS’70, bezuinigingen op hun begroting hadden afgewezen. Einde van de regeringsloopbaan van DS’70, een rompkabinet-Biesheuvel organiseerde nieuwe verkiezingen.
De kabinetten Den Uyl, Kok II en Rutte III vielen alle kort voor vaststaande verkiezingen. Ze bleven in de oude samenstelling voortbestaan.
De kabinetten onder leiding van Balkenende kwamen alle drie ten val, een knappe prestatie, tevens het begin van het einde van het CDA.
We vergeten nog wel eens dat Rutte I ook viel, omdat gedogende Wilders er de stekker uit trok.
In het algemeen is de praktijk dat de partij die het kabinet ten val brengt zich er uit terugtrekt. In feite had de VVD zich uit Balkenende I moeten terugtrekken. De VVD houdt echter niet van al dan niet geschreven staatsrecht. We merken dat nu ook weer: het is duidelijk dat de VVD het eigen kabinet Rutte IV heeft opgeblazen. En waarover? Over een handjevol familieleden van vluchtelingen, waarover flink gedaan moet worden in termen van “asielbeleid” en “migratie”? En nee, de VVD treedt niet uit Rutte IV, dat vervangen had moeten worden door rompkabinet-Kaag.
Het is niet meer dan een gevoel, het is geen weten, al helemaal niet van ondergetekende die toch gekwalificeerd politicoloog mag heten – maar het gevoel is niet te onderdrukken. De VVD heeft willens en wetens het kabinet opgeblazen om de partij de kans te bieden verder in zee te gaan met het ultrarechtse zooitje in de Tweede Kamer. Het aanblijven van de VVD-ers onderstreept het nog eens: dit is een oer-Nederlandse staatsgreep geweest, “de wet verzet”. Weg met die ChristenUnie en D’66 en het zieltogend CDA, voorwaarts met PVV en wat er verder rondkruipt, BBB voorop.
Wie de xenofobe kaart speelt van grenzen dicht (wat binnen de EU helemaal niet eens kan) en Streng Tegen Vluchtelingen die je gelukszoekers noemt zou misschien niet moeten aankomen met een lijsttrekker wier naam met een gangbaar toetsenbord nauwelijks te schrijven is: Yeşilgöz (dit is dan ook geplakt). Ook daarin is voorzien: de VVD verliest in november zetels en de mislukte lijsttrekster trekt zich deemoedig terug. Wie voor haar in de plaats komt is verder de vraag, maar de gok is dat de VVD de grootste op rechts blijft en dus een ultrarechts kabinet kan leiden.
Het is een gok en het is nauwelijks te verwachten dat er echt zo’n ultrarechts kabinet is samen te stellen. Men zou denken dat de agrobusinesspartij met zijn bijeengescharrelde ultrarechtse gezelschap niet meer de aantrekkingskracht zou hebben die ze leek te hebben toen ex-CDA-er Van der Plas nog het boegbeeld was. Baudet en Eerdmans zijn uitgespeeld en ex-VVD-er Wilders krijgt niet genoeg bij elkaar om – wat wordt het? misschien wel Rutte V, wie weet*) – overeind te houden.
Kijken we naar links. Het is best mogelijk dat lijsttrekker Timmermans de combinatie PvdA/GroenLinks groter kan maken dan beide nu los van elkaar zijn. En natuurlijke coalitiegenoten zouden wel degelijk SP, PvdD en een van de liberale splinters (of allebei) zijn. En omdat “links” in Nederland nooit zonder rechts kan regeren zou de club van Omtzigt moeten aanschuiven – tenzij die, wat God verhoede, zelf de grootste wordt.
Twee dingen goed begrijpen: zeven juli was een soort staatsgreep van de VVD. De uitkomst is een moedwillige destabilisering die met tamelijk grote zekerheid alweer verkiezingen in 2024 belooft. De destabilisering is bedoeld om zoveel mogelijk vereist beleid op de nog langere baan te schuiven, terwille van fossiel kapitaal en agrobusiness.
Maar misschien heb ik ongelijk.
*) Op zekere zondagochtend komende herfst krijgt Rutte de ingeving van buitenaf dat hij geroepen is het land en de partij te redden. Men dient te bedenken dat een premierskandidaat niet gekozen hoeft te zijn.
– Uitgelichte afbeelding: By DHSgov – https://www.flickr.com/photos/126057486@N04/52531776602/, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=134486474
